Κύθηρα - Αντικύθηρα: Νέα εικόνα για τη Μετανάστευση των αρπακτικών στη Μεσόγειο

από τον Θεόδωρο Κομηνό, BSc Zoology - Ecology, MSc Conservation Biology


Σε σχέση με τις γνωστές μεταναστευτικές οδούς των πουλιών στη Μεσόγειο, δηλαδή το Γιβραλτάρ, την Μάλτα και τα στενά του Βοσπόρου, η Ελλάδα, λόγω έλλειψης στοιχείων θεωρείτω δευτερεύουσα μεταναστευτική οδός. Με την ανάπτυξη της ορνιθολογίας στην Ελλάδα όμως κατά τις τελευταίες δεκαετίες και την αύξηση των παρατηρητών πουλιών αλλάζουν τα όσα ξέραμε για τη μετανάστευση αρπακτικών πάνω από τη Μεσόγειο θάλασσα.

Παρατηρήσεις αρπακτικών που έγιναν στα τέλη της προηγούμενης δεκαετίας με αρχές της δεκαετίας του ’90 στην περιοχή των Κυθήρων και Αντικυθήρων έδειξαν ότι και στις δύο μεταναστευτικές περιόδους μεγάλοι, πρωτοφανείς για τα ελληνικά δεδομένα αριθμοί αρπακτικών περνούσαν από τη Νότια Πελοπόννησο και Κρήτη.

Οι παρατηρήσεις αυτές ρίχνουν νέο φως στη μετανάστευση των αρπακτικών πάνω από τη Μεσόγειο θάλασσα. Τα πουλιά αυτά προτιμούν τα περάσματα όπου η απόσταση μεταξύ Ευρώπης, Αφρικής κι Ασίας είναι μικρή. Τέτοια μέρη είναι το Γιβραλτάρ, η Μάλτα κι ο Βόσπορος. Όταν πετούν πάνω από στεριά τα αρπακτικά εξοικονομούν ενέργεια κερδίζοντας εύκολα ύψος χρησιμοποιώντας ανοδικά ρεύματα που σχηματίζονται πάνω από τη γη. Αφού έχουν κερδίσει ύψος έως και μερικές χιλιάδες μέτρα, τα αρπακτικά χωρίς να χτυπάνε τα φτερά τους, απλώς ανεμοπορώντας καλύπτουν μεγάλες αποστάσεις.

Τα στοιχεία που παρουσιάζονται στη συνέχεια σχετικά με τη μετανάστευση αρπακτικών πάνω από τα Κύθηρα – Αντικύθηρα ανατρέπουν εν μέρει τα όσα ήταν μέχρι τώρα γνωστά για τη μετανάστευση των αρπακτικών στη Μεσόγειο.

Αντικύθηρα

Ο αριθμός των αρπακτικών πουλιών που περνούν από το νησί είναι τόσο μεγάλος, που όταν μελετηθεί για μερικά χρόνια ακόμα, περιμένουμε πως σίγουρα θα αλλάξουν πολλά από όσα ξέρουμε για τη μετανάστευση των αρπακτικών πουλιών στη Μεσόγειο.

Ο αριθμός αλλά και τα είδη πουλιών που καταγράψαμε στην πρώτη επίσκεψη στο νησί το 1992 ήταν αναπάντεχος και μόνο υποθέσεις μπορούσαμε να κάνουμε βασιζόμενοι στα δεδομένα που υπήρχαν από τα Κύθηρα και τις ακτές της Πελοποννήσου.

Στην πρώτη επίσκεψη που έκαναν μέλη της ΕΟΕ στα Αντικύθηρα στα τέλη Αυγούστου (28-31) του 1992 καταγράφηκαν μεγάλα κοπάδια από αρπακτικά που μετανάστευαν πάνω από το νησί. Ο αριθμός τους ήταν κάτι εντελώς άγνωστος για τα ελληνικά δεδομένα. Συγκεκριμένα παρατηρήθηκε συγκέντρωση 104 ατόμων, 87 Σφηκιάριδες και 17 Τσίφτες.

Εντυπωσιακοί ήταν και οι αριθμοί αρπακτικών που παρατηρήθηκαν το 1998. Τη χρονιά εκείνη μαζί με τις δακτυλιώσεις που διεξήγαγε η Ορνιθολογική Εταιρία στα Αντικύθηρα την άνοιξη, μέλη της ΕΟΕ κατέγραψαν πιο συστηματικά τη μετανάστευση των αρπακτικών στην περιοχή. Από τα μέσα μέχρι και τα τέλη Μαΐου και από τις 12 έως και τις 20 Σεπτεμβρίου το μέγεθος της μετανάστευσης αρπακτικών ήταν από πολύ ενδιαφέρον μέχρι πολύ εντυπωσιακό. Ιδιαίτερα στη φθινοπωρινή μετανάστευση τις ημέρες που τα ευνοούσε ο καιρός, οι μεγάλες ημερήσιες συγκεντρώσεις που καταγράφηκαν ήταν κάτι καινούργιο για την Ελλάδα. Συνολικά στην φθινοπωρινή μετανάστευση καταμετρήθηκαν σε πέντε μόνο μέρες 22 είδη και ένα υποείδος αρπακτικών και συνολικά 2357 πουλιά.

Σημαντικές παρατηρήσεις έγιναν και την άνοιξη του 1999 που αφορούσαν στη μετανάστευση πάνω από το νησί σε διάστημα δύο ημερών 11 νεαρών Βασιλαετών (Aquila heliaca).

Κύθηρα

Στα Κύθηρα έχουν καταγραφεί μέχρι στιγμής 31 από τα 38 είδη αρπακτικών που έχουν καταγραφεί στην Ελλάδα, από τα οποία τα 23 κατά την διάρκεια των δυο μεταναστευτικών περιόδων. Στα Κύθηρα οι συστηματικές παρατηρήσεις και η καταγραφή της μετανάστευσης των αρπακτικών έχει ξεκινήσει πολύ νωρίτερα από ότι στα Αντικύθηρα. Από τα τέλη του 1988 συγκεντρώνονται στοιχεία για τον αριθμό των ειδών αλλά και των πληθυσμών των αρπακτικών που περνούν από την περιοχή ενώ παράλληλα συγκεντρώνονται και γενικότερα χαρακτηριστικά της μετανάστευσης των αρπακτικών από την περιοχή.

Στις 21 Αυγούστου 1994 παρατηρήθηκε να μπαίνει στο νησί από βορειοδυτικά μια ομάδα Σφηκιάριδων που ξεπερνούσε τα 250 άτομα. Από 21-31 Αυγούστου του ίδιου έτους καταμετρήθηκαν 862 Σφηκιάριδες να μεταναστεύουν πάνω από το νησί ενώ η μετανάστευση του είδους συνεχίστηκε αμείωτα καθ’ όλη την διάρκεια του Σεπτεμβρίου.

Το φθινόπωρο του 1999 από 15 Αυγούστου έως 25 Σεπτεμβρίου έγινε μια πρώτη προσπάθεια καταμέτρησης των Αρπακτικών που περνούσαν από το νησί εκείνο το διάστημα. Η καταμέτρηση γινόταν από έναν παρατηρητή ο οποίος χρησιμοποιούσε διαφορετικά σημεία στα βόρεια του νησιού, εναλλάξ πρωί ή απόγευμα. Καταμετρήθηκαν συνολικά 4101 άτομα από 21 είδη και 1 υποείδος.

Από αρκετές άλλες επισκέψεις στο νησί που έγιναν από το 1992 μέχρι και σήμερα, ένα πρώτο συμπέρασμα είναι ότι την άνοιξη η μετανάστευση έχει πιο αργούς ρυθμούς. Αυτό γιατί τα Κύθηρα είναι για πολλά πουλιά που έρχονται από την Αφρική το πρώτο κομμάτι γης στο οποίο θα βρουν καταφύγιο μετά από τη Σαχάρα και τη Μεσόγειο. Πιθανώς η κούραση κι η αναπλήρωση της ενέργειας που έχασαν κατά το ταξίδι τα αναγκάζει να μείνουν στα Κύθηρα κατά τον Φεβρουάριο – μέσα Απριλίου και να μην περνούν αυθημερόν το νησί, όπως κάνουν το φθινόπωρο.

Αντίθετα, το φθινόπωρο, τα πουλιά έχουν φθάσει στα Κύθηρα έχοντας διανύσει μια μεγάλη χερσαία έκταση ώστε μπορούσαν να αναπληρώνουν την ενέργεια που έχαναν. Το ότι τα Κύθηρα απέχουν πολύ λίγο από την Πελοπόννησο, πιθανώς να είναι και ο λόγος που κάποια πουλιά, βοηθούμενα και από τον καιρό, περνούν αυθημερόν το νησί πετώντας σε μεγάλα ύψη. Έτσι πιθανόν εξηγείται γιατί το φθινόπωρο τα πουλιά μένουν για ένα μικρό μόνο χρονικό διάστημα στα Κύθηρα.

Υπολογίζεται με βάση τις παρατηρήσεις που έχουν γίνει τα τελευταία χρόνια στα Κύθηρα, Αντικύθηρα αλλά και στις νότιες ακτές της Πελοποννήσου, από τα μέσα Αυγούστου μέχρι και τα μέσα Νοεμβρίου πρέπει να περνούν μερικές χιλιάδες αρπακτικά πουλιά. Μεγαλύτερη προσοχή πρέπει να δοθεί και κατά την διάρκεια της ανοιξιάτικης μετανάστευσης γιατί από ότι έχουν δείξει τα μέχρι τώρα δεδομένα παρουσιάζει το ίδιο ενδιαφέρον με το φθινόπωρο.

Η συγκέντρωση περισσότερων δεδομένων από την περιοχή θα αλλάξει πολλά από τα μέχρι τώρα γνωστά δεδομένα για την μετανάστευση των αρπακτικών από την ανατολική Μεσόγειο αλλά και για την μετανάστευση ορισμένων ειδών για τα οποία τελικά, ξέρουμε πολύ λίγα