Οικονομική Γεωγραφία, Γεωπολιτική και περίπτωση του Ελληνικού Χώρου στην

Ομιλία του κ. Ιωάννη Μάζη στα πλαίσια του
Ε' Εθνικό Συνέδριο Οικονομικής Ιστορίας, ΚΥΘΗΡΑ, 30-31 Αυγούστου και 1η Σεπτεμβρίου 1996


Οικονομική Γεωγραφία, Γεωπολιτική και περίπτωση του Ελληνικού Χώρου στην
Επτάνησο και την Ανατ. Μεσόγειο


1. Η ανάγκη του προσδιορισμού του ταλαιπορημένου, είναι αλήθεια, όρου “Γεωπολιτική” είναι αυτή που επιβάλλει την ανάλυση του όρου και τον ορισμό του. Η προσέγγιση της γεωπολιτικής θέσεως της Ελλάδος και ιδιαίτερα της Επτανήσου και οι διεθνείς απαιτήσεις που προκύπτουν από αυτήν θα διαφανούν σαφώς μόνον κατόπιν της αποσαφηνίσεως του όρου και της γνώσεως του περιοχομένου του.

Ο γάλλος γεωγράφος και γεωπολιτικός “Yves Lacoste” έδωσε σε ένα από τα σημαντικά θεωρητικά του πονήματα τον εξής, εσκεμμένα, προκλητικό τίτλο “Η Γεωγραφία χρησιμεύει πρωτίστως για να κάνεις πόλεμο” (Εκδ., Maspero, 1976). Εδώ, σ’ αυτήν ακριβώς την πρόκληση βρίσκεται η ουσία του ορισμού που αναζητάμε.

H γεωγραφία προδφέρεται για δύο χρήσεις: αφενός για την οργάνωση του πολέμου ή την οργάνωση της αμύνης των δεχόμενων την επίθεση γεωγραφικών χώρων και αφετέρου για την οικονομικο-πολιτική οργάνωση των χώρων αυτών στην διάαρκεια των ειρηνικών περιόδων.

Όπως αναφέρει ο Ladis K. Kristof , ο σύχρονος θεωρητικκός της γεωπολιτκής δεν επισκοπεί το γεωγραφικό χάρτη της Γης για να διακρίνει τι μας υπαγορεύει η φύση να κάνουμε, αλλά τι μας συμβουλεύει η φύση να κάνουμε με δεδομένες τις προτιμήσεις μας.

Εκτός από τον Ναπολέοντα ο οποίος σαφώς δηλώνει ότι η πολιτική ενός κράτους εντοπίζεται στη Γεωγραφία του, ο Harold και η Margaret Sprout υπογραμμίζουν ότι η γεωγραφία επηρεάζει “όλα τα άυλα και υλικά φαινόμενα που εκδηλώνουν εδαφικές διαστάσεις και παραλλαγές στην επιφάνεια της γης ή σε σχέση με αυτην” και επισημαίνουν επίσης ότι η διεθνείς πολιτική παρουσιάζει σε όλους τους περιόδους “περισσότερο ή λιγότερο διακρυνόμενα πρότυπα καταναγκασμού και υποταγής, επιρροής και συμμορφώσεως και έχουν την αντανάκλασή τους σε πολιτικούς όρους με έντονη την αίσθηση του Γεωγραφικού Χώρου”.

Η προσπάθεια του γεωγράφου λοιπόν, προσανατολίζεται στην επισήμανση της φυσικής διαστάσεως των κινδύνων υπαγωγής κοινωνιών σε ανάλογα πρότυπα επιρροής και καταναγκασμού, ως εάν πράγματι υφίστατο η πιθανότητα να υπάρξει θερμή ρήξις, ώστε ο κίνδυνος αυτός να αποσοβηθεί με παρέμβαση διεθνώς ενεχομένων πολιτικών ηγεσίων.

Ο κίνδυνος, λοιπόν τπυ πολέμου δεν πηγάζει από την Γεωγραφία ή – μιας εκ των αναλυτικών της μεθόδων – τη Γεωπολιτική. Ο κίνδυνος του πολέμου θα υφίσταται όσο υπάρχουν απαραίτητα για την οικονομική ανάπτυξη των ανθρωπίνων κοινωνιών φυσικά διαθέσιμα, ή άλλως, φυσικοί πόροι, η απώλεια ή σπάνις των οποίων προοιωνίζει την εξάρτηση ή ομάδος Εθνικών Κοινωνικών Σχηματισμών από άλλους ή άλλον, την υπό δυσμενείς όρους μετακίνηση ή τον εκφυλισμό των επαπειλουμένων κοινωνιών, νοουμένων ως κυρίων συστατικών του κράτους. Και ακριβώς στο σημείο αυτό προκύπτει και η σημασία της Οικονομικής Γεωγραφίας.

2. Σύμφωνα με τον Collin Gray η δύναμη της γενικής γεωπολιτικής θεωρίας βρίσκεται στο ότι τοποθετεί την τοπική δράση ή την αλληλεπίδραση σε ένα παγκόσμιο πλαίσιο (...) εκείνοι οι οπίοι θέλουν να κατανοήσουν τις γεωπολτικές διαστάσεις της διεθνούς ασφάλειας πρέπει να αφομοιώσουν τις ουσιώδεις έννοιες της γεωπολιτικής.

Από τον γεωγράφο F. Ratzel (1844-1904) πατέρα της Γεωπολιτικής, σημειώνουμε ότι γευπολιτική είναι Γευγραφία στην υπηρεσία της πολιτικής του Κράτους. Από τον επίσης διάσημο μαθητή του Ratzel, τον K. Haushofer (1869-1946), υπογραμμίζουμε επίσης τον εξής ορισμό: Η γεωπολιτική θα είναι και πρέπει να είναι η γευγραφική συνείδηση του Κράτους. Το αντικείμενό της είναι η μελέτη των μεγάλων ζωτικών συσχετίσεων του σύχρονου ανθρώπου στο πλαίσιο του σύγχρονου χώρου και σκοπός της είναι ο συντονισμός των φαινομένων που συνδέουν το κράτος με τον χώρο.

O Saul Cohen το 1963 έγραφε ότι πεμπτουσία της γεωπολιτικής είναι η μελέτη της υφισταμένης σχέσεως μεταξύ της διεθνούς πολιτικής της ισχύος και των αντιστοίχων γεωγραφικών χαρακτηριστικών, κυρίως δε αυτών των γεωγραφικών χαρακτηριστικών επί των οποίων ανταπτύσονται οι πηγές της ισχύος.

O Michael Foucher θεωρεί πως η γεωπολιτική είναι μια συνολική μέθοδος γεωγραφικής αναλύσεως συγκεκριμένων κοινωνικο-πολιτικών καταστάσεων αντιμετωπιζόμενων στο γεωγραφικο τους πλαίσιο συνδυαζόμενη με τις συνήθεις βιοθεωρήσεις ( ή τις ιδεολογικές μεταφυσικές, όπως θα έλεγα εγώ που τις χαρακτηρίζουν).


...


Για να διαβάσετε όλη την ομιλία του κ. ΙΩΑΝΝΗ ΜΑΖΗ πατήστε εδώ.



Ο κ. ΙΩΑΝΝΗΣ ΜΑΖΗΣ είναι ο Αναπληρωτής Πρόεδρος του Τμήματος Ξένων Γλωσσών Μετάφρασης & Διερμηνείας (Ξ.Γ.Μ.Δ.) στο Ιόνιο Πανεπιστήμιο.