Κυθηραϊκοί σύλλογοι και ιδρύματα στην Ελλάδα και στο διεθνή χώρο

Σκοπός και στόχοι – Υπόθεση εργασίας – Θεματικοί άξονες του συνεδρίου

Η εισήγηση στο συνέδριο αυτό διαθέτει χαρακτηριστικά επιστημονικής πρότασης, που η επιτυχής υλοποίησή της είναι συνάρτηση μιας ευρύτερης αποδοχής προσώπων και φορέων.* Οι συνθήκες ίδρυσης, οι δομές, η οργάνωση και η λειτουργία κυθηραϊκών ιδρυμάτων, πνευματικών και πολιτιστικών κέντρων, συλλόγων, αδελφοτήτων, επιστημονικών εταιρειών και συνεταιρισμών στον ελλαδικό χώρο και στις παροικίες του εξωτερικού είναι δυνατόν να αποτελέσουν τους θεματικούς άξονες ενός συνεδρίου με διεθνή συμμετοχή, το οποίο προγραμματίζεται να διοργανωθεί το επόμενο έτος στην Ελλάδα (Κύθηρα). Τη διοργάνωση αυτή θα αναλάβουν το Ανοικτό Πανεπιστήμιο του Δήμου Κυθήρων σε συνεργασία με το Πανεπιστήμιο Αθηνών και με τη συμμετοχή κυθηραϊκών συλλόγων και άλλων πολιτιστικών φορέων της κυθηραϊκής ομογένειας στο εξωτερικό και συλλόγων του εσωτερικού.
Στόχος του συνεδρίου είναι η ανάδειξη της ιστορικής διαδρομής των πολιτιστικών αυτών φορέων και η προσέγγιση της κοινωνικής δράσης και προσφοράς τους στα κοινά. Το συνέδριο αποσκοπεί να κλείσει έναν κύκλο δύο προηγούμενων επιστημονικών δραστηριοτήτων. Δύο διεθνή επιστημονικά συνέδρια σημείωσαν ήδη μεγάλη επιτυχία και η έκδοση των Πρακτικών τους προγραμματίζεται ήδη προς το τέλος του χρόνου. Τίτλος της θεματικής του πρώτου ήταν «Κυθηραϊκή μετανάστευση: Ιστορική Διασπορά και σύγχρονες πληθυσμιακές μετακινήσεις» (2004), ενώ του δεύτερου «Ελληνικός ευεργετισμός και κυθηραϊκά κληροδοτήματα» (2005).
Πρόσωπα που ενδεχομένως θα προταθούν από το Διοικητικό Συμβούλιο του κάθε φορέα για να εκπροσωπηθεί αυτός στις επιστημονικές εργασίες του συνεδρίου είναι δυνατόν να αναλάβουν ερευνητική εργασία και να παρουσιάσουν, με τη μορφή ανακοίνωσης, την ιστορική πορεία και κοινωφελή του δράση. Δεν αποκλείεται και άλλοι ερευνητές να παρουσιάσουν πτυχές της δράσης του ίδιου πολιτιστικού φορέα. Βάση της ιστορικής πληροφόρησης μπορεί να είναι οι γραπτές πηγές του αρχείου του ή και άλλων ιδιωτικών ή δημόσιων αρχείων και συλλογών. Επίσης η άντληση πληροφοριών από πληροφορητές-κλειδιά (από ενεργά μέλη των συλλόγων ή μη οργανωμένα μέλη της κυθηραϊκής παροικίας ή ακόμη από πρόσωπα που έχουν τύχει της κοινωνικής τους στήριξης και προσφοράς, όπως επίσης από πρόσωπα που ποτέ δεν έτυχε ή συνειδητά δε θέλησαν να αποκτήσουν κάποια άμεση ή έμμεση σχέση με το σύλλογο κ.ά.). Είναι ενδιαφέρον, με μια πληροφόρηση που θα επιδιώξουμε να γίνει όσο γίνεται αντιπροσωπευτική, να ληφθούν υπόψη από τους ερευνητές και οι απόψεις των μη οργανωμένων σε κάποιο σύλλογο προσώπων, πώς δηλαδή αυτά είδαν την ίδρυση και τη λειτουργία του συλλόγου ή ποια γνώμη έχουν για τους πολιτιστικούς αυτούς φορείς τα πρόσωπα που έγιναν κάποτε μέλη και αποχώρησαν σε κάποια χρονική στιγμή.
Αναφορικά με τις γραπτές πηγές επισημαίνω τη σημασία που έχει, λόγου χάριν, η μελέτη των καταστατικών ίδρυσης του σωματείου ή κάθε άλλου πολιτιστικού και επιστημονικού φορέα, τα αναθεωρημένα τυχόν καταστατικά του, τα πρακτικά των γενικών συνελεύσεων, τα πρακτικά συνεδριάσεων του διοικητικού συμβουλίου, η κάθε μορφής αλληλογραφία του με πρόσωπα και φορείς, ιδιωτική αλληλογραφία, η εφημερίδα τυχόν του συλλόγου, το περιοδικό του, ημερολόγια, λευκώματα, εκθέσεις, φωτογραφικό υλικό από δραστηριότητες και εκδηλώσεις του συλλόγου στον τόπο καταγωγής και στον τόπο νέας εγκατάστασης των μελών του. Η αναζήτηση πηγών από ιδιωτικά αρχεία μελών των πολιτιστικών φορέων είναι επιβεβλημένη, όπως και η κάθε μορφής πληροφόρηση που παρέχει ο τοπικός και ο εθνικοτοπικός τύπος. Μια εισήγηση αναφορικά με την πηγή αυτή πληροφόρησης που να σχετίζεται με τους πολιτιστικούς φορείς του εσωτερικού και άλλη μια με βάση τον εθνικοτοπικό τύπο, που κάλυπτε και καλύπτει την κυθηραϊκή ομογένεια, θα συμβάλουν ουσιαστικά στην ενίσχυση του σκοπού και των στόχων του συνεδρίου. Αντιπροσωπευτικό φωτογραφικό υλικό από τα αρχεία των πολιτιστικών φορέων, όπως και από ιδιωτικά αρχεία μελών και άλλων προσώπων εκτός συλλόγων χρειάζεται να αναζητηθεί και να συνεκδοθεί με τις εισηγήσεις αυτές, καθώς αξιολογείται ως ουσιώδες ενισχυτικό υλικό της έρευνας.
Προτείνεται να λάβει το συνέδριο την παρακάτω δομή. Είναι δυνατόν να περιλάβει δύο κύριες θεματικές ενότητες. Η πρώτη να αναδεικνύει τη θεωρητική προβληματική της κοινωνικής συσσωμάτωσης στους νεότερους χρόνους με το να συνιστά στους εισηγητές ενδεικτικά θέματα επιστημονικής προσέγγισης. Ειδικοί επιστήμονες -ιστορικοί, λαογράφοι, κοινωνικοί ανθρωπολόγοι, κοινωνιολόγοι- με εισηγήσεις τους θα συγκροτήσουν το θεωρητικό υπόβαθρο και θα υποδείξουν ορίζοντες της ιστορικής έρευνας που ζητείται να αναδειχθεί. Η παρουσίαση από έναν εισηγητή της πιο σχετικής με το αντικείμενο ελληνόγλωσσης και ξενόγλωσσης βιβλιογραφίας ίσως αποβεί χρήσιμη για όλους τους άλλους εισηγητές, που θα οριστικοποιήσουν μετά τη λήξη των εργασιών του συνεδρίου τα κείμενα των εισηγήσεών τους για να τα καταθέσουν.
Η δεύτερη ενότητα μπορεί να περιλάβει επιστημονική έρευνα που να αναφέρεται στην ειδική θεματική του συνεδρίου και να αφορά σε ένα ή περισσότερους φορείς. Στους τρόπους με τους οποίους αυτό μπορεί να υλοποιηθεί θα αναφερθώ σχηματικά αμέσως παρακάτω. Παραθέτω ενδεικτικό οργανόγραμμα ερευνητικής εργασίας και ιστορικής προσέγγισης για να αξιοποιηθεί ενδεχομένως αυτό από τους εισηγητές του συνεδρίου.

Ενδεικτικό οργανόγραμμα ερευνητικής εργασίας για τις ανακοινώσεις των συνέδρων – Επιστημονικός προσανατολισμός και δομικός χαρακτήρας του συνεδρίου

Καθώς είναι εμφανής η διαφοροποίηση στους σκοπούς και στους στόχους μεταξύ α) τοπικών συλλόγων, συλλόγων δηλαδή που ιδρύθηκαν στο γενέθλιο τόπο, β) εθνικοτοπικών συλλόγων (των παροικιών που δημιουργήθηκαν στη βάση της εσωτερικής μετανάστευσης των Κυθηρίων) και γ) συλλόγων, ιδρυμάτων, αδελφοτήτων και επιστημονικών εταιρειών του εξωτερικού (της κυθηραϊκής ομογένειας), είναι αναγκαίο κατά την παρουσίαση του κάθε πολιτιστικού φορέα ή ιδρύματος να δοθεί έμφαση στις ομοιότητες και στις διαφορές που θα εντοπισθούν μεταξύ των συλλόγων σύμφωνα με την ως ανωτέρω τριμερή γεωγραφική κατάταξή τους. Άλλωστε, ευελπιστώ ότι αυτή η τριμερής διάκριση των συλλογικών φορέων θα προβληθεί από ειδικό ερευνητή, ο οποίος ενδεχομένως θα εξετάσει συγκριτικά το θέμα της συσσωμάτωσης στο γενέθλιο τόπο, στο εσωτερικό της χώρας και στις χώρες με εξωτερική μετανάστευση. Θα αναφερθεί ο εισηγητής στους λόγους που επέβαλαν και διαμόρφωσαν τους όρους ίδρυσης των κυθηραϊκών πολιτιστικών σωματείων στο γενέθλιο τόπο, στο εσωτερικό της Ελλάδας και στην ομογένεια.
Στο πλαίσιο των εργασιών του συνεδρίου χρειάζεται να αναδειχθούν οι πτυχές της δράσης των κυθηραϊκών συλλόγων και των άλλων πολιτιστικών φορέων, δίδοντας βαρύτητα σε θέματα δομικής οργάνωσης και λειτουργίας τους όπως και στις κοινωνικές και πολιτιστικές δραστηριότητες που έχουν ως σημείο αναφοράς τον τόπο καταγωγής των μελών τους ή τον τόπο της εγκατάστασής τους. Θα προσεγγισθούν ζητήματα, όπως οι δυσμενείς συνθήκες εγκατάστασης και οι ανασφάλειες του μετανάστη στο νέο χώρο διαμονής και εργασίας, οι οποίες οδηγούσαν και οδηγούν ακόμη σε συσπειρώσεις του ομογενούς μεταναστευτικού πληθυσμού. Το πώς δημιουργείται κάθε φορά η κοινότητα των ομογενών και οπωσδήποτε πώς αυτή ριζώνει και αναπτύσσεται με ομογενή πληθυσμό από το γενέθλιο τόπο είναι πλευρές που χρειάζεται να αναδειχθούν. Η σταδιακή αποσυσπείρωση των μελών της κοινότητας και των συλλόγων της είναι δυνατόν να προβάλλει ερωτήματα όπως αυτά: Πότε αρχίζει και σε ποιους λόγους οφείλεται η άμβλυνση, ενδεχομένως, του ενδιαφέροντος για συλλογικές κοινωφελείς δραστηριότητες; Οι νεότεροι σύλλογοι σε τι διαφέρουν από τους παλαιούς; Ποιους στόχους θέτουν και για ποιους λόγους νέα μέλη -κυρίως νέοι- αποστασιοποιούνται από αυτούς και επιδιώκουν άλλες μορφές συσσωμάτωσης; Για ποιους λόγους ορισμένα μέλη εμφανίζουν έλλειψη ενδιαφέροντος για συλλογικού χαρακτήρα δραστηριότητες;
Αναφορικά με τη δράση ενός τοπικού ή εθνικοτοπικού συλλόγου ή άλλου πολιτιστικού φορέα, το ιδιαίτερο φυσικό και γεωγραφικό περιβάλλον των οικισμών αναφοράς τους (π.χ. «Σύλλογος Καραβά»), η ιστορική τους διαδρομή, η συμμετοχή του πληθυσμού τους σε απελευθερωτικούς και αμυντικούς αγώνες, η γένεση και η συντήρηση μύθων και παραδόσεων σχετικών με την ίδρυση των οικισμών και των ιστορικών τους μνημείων, οι δραστηριότητες των συλλόγων για τουριστική αξιοποίηση των χώρων πολιτισμικής αναφοράς μπορούν να αποτελέσουν αντικείμενο έρευνας. Στο ενδιαφέρον των ερευνητών είναι δυνατόν να ενταχθούν οι παραγωγικές δραστηριότητες των Κυθηρίων παλαιότερα και σήμερα, όπως λ.χ. η ενασχόλησή τους με τη γεωργία, την κτηνοτροφία, την αλιεία, τη βιοτεχνία, τα τουριστικά επαγγέλματα Ακόμη, στο ενδιαφέρον των μελετητών είναι δυνατόν να εξετασθούν και οι διέξοδοι που ο τοπικός πληθυσμός αναζητεί μέσω της εποχικής μετανάστευσης..
Προσπάθειες και ενέργειες του συλλόγου και άλλων συλλογικών φορέων για τουριστική αξιοποίηση περιοχών του νησιού είναι χρήσιμο να καταγραφούν. Συγκεκριμένα ενδιαφέρουν ο χρόνος έναρξης μορφών τουριστικής δραστηριότητας σε συγκεκριμένο ιστορικό οικισμό και οι επιλογές του συλλόγου, η εθνικότητα των τουριστών, η μετανάστευση προς το νησί, οι περίοδοι κατά περίπτωση τουριστικής αιχμής, το είδος των διατιθέμενων καταλυμάτων (ξενοδοχείο, δωμάτια, κάμπινγκ κ.λπ.), η συμπεριφορά των ντόπιων απέναντι στους ξένους επισκέπτες, οι ιδιαίτερες σχέσεις που έχουν τυχόν αναπτυχθεί μεταξύ τους (ύπαρξη επιγαμιών), τα τοπικά προϊόντα που πωλούνται στους τουρίστες, καθώς και τα τουριστικά αξιοθέατα που ενδεχομένως υπάρχουν στους τόπους που παρουσιάζουν έντονη τουριστική κίνηση. Η συμβολή των τοπικών κυθηραϊκών συλλόγων και ιδρυμάτων στην ενίσχυση των συγκεκριμένων παραγωγικών δραστηριοτήτων που αναφέρθηκαν ανωτέρω και κυρίως στην προώθηση της τουριστικής ανάπτυξης του νησιού κρίνεται ιδιαίτερα σημαντική και είναι χρήσιμο να απασχολήσει τους ερευνητές και να αναδειχθεί το τυχόν ενδιαφέρον για τον τομέα αυτόν ή και η έλλειψη σχετικού ενδιαφέροντος, ενδεχομένως και η μη σύμφωνη γνώμη τους για τουριστική ανάπτυξη του νησιού.
Περίοδοι ακμής ή δημογραφικής παρακμής παραδοσιακών κυθηραϊκών οικισμών μπορεί να εξετασθούν σε συνδυασμό με τη διερεύνηση των οικονομικών, πολιτικών ή κοινωνικών αιτίων που τα προκάλεσαν. Στο πλαίσιο αυτό μπορεί να εξετασθεί το φαινόμενο των μεταναστευτικών κινήσεων των Κυθηρίων στο εσωτερικό και στο εξωτερικό της χώρας, γεγονός το οποίο επέδρασε άμεσα σε δημογραφικές ανακατατάξεις του νησιού. Η δημιουργία κυθηραϊκών συλλόγων και ιδρυμάτων με σκοπό την υλική και ηθική ενίσχυση των μελών τους στο χώρο της μεταναστευτικής εγκατάστασης καθώς και η εξυπηρέτηση συγκεκριμένων σκοπών από τους συλλόγους αυτούς είναι ανάγκη να αποτελέσει αντικείμενο έρευνας. Η προώθηση σε ένιες περιπτώσεις προσωπικών στόχων και φιλοδοξιών μέσα από τους συλλόγους και η ένταξη του ατομικού, με ή χωρίς προκλήσεις, στο συλλογικό είναι ενδιαφέρον να αναδειχθεί.
Επίσης είναι ενδιαφέρον να εντοπισθεί ο πολιτικός προσανατολισμός των συλλόγων, όπως και η ενδεχόμενη πολιτική διαφοροποίηση των νεότερων συλλόγων που ιδρύονται από τους παλαιούς. Συνιστάται να ερευνηθούν διάφορα επιμέρους ζητήματα, όπως οι χώρες μετανάστευσης στο εξωτερικό και οι τόποι προορισμού στο εσωτερικό των μεταναστών, οι συνθήκες ζωής και εργασίας στους νέους τόπους εγκατάστασης, η επαφή και η αλληλοβοήθεια των μελών, τα «στέκια» συνάντησης των μεταναστών και τα αντικείμενα των συζητήσεων και ενδιαφερόντων τους, η οικονομική βοήθεια των παλαιότερων προς τους νεότερους μετανάστες, τα συνοικέσια των συντοπιτών στο νέο τόπο εγκατάστασης. Η δομή και η λειτουργία του οικογενειακού και συγγενικού περιβάλλοντος στο νέο χώρο εγκατάστασης και η σχέση της κοινότητας με άλλες εθνικές και θρησκευτικές κοινότητες. Συγκριτική προσέγγιση της δομής και λειτουργίας του οικογενειακού και συγγενικού περιβάλλοντος με αυτό του γενέθλιου τόπου ή των Κυθηρίων του εσωτερικού εκτός του νησιού συνιστά ενδιαφέρον ζήτημα για έρευνα.
Σε ιστορική βάση η ίδρυση, η οργάνωση και η λειτουργία των κυθηραϊκών συλλόγων και ιδρυμάτων, τόσο αυτών που έχουν την έδρα τους στο νησί όσο και εκείνων που έχουν ιδρυθεί σε άλλα μέρη της Ελλάδας ή στο εξωτερικό (κυθηραϊκή ομογένεια), εντάσσονται στα κύρια αντικείμενα έρευνας και μελέτης. Ο χρόνος και ο τόπος ίδρυσής τους, η επωνυμία τους, η σφραγίδα και το έμβλημά τους, ο αριθμός των ιδρυτικών μελών και τα επαγγέλματά τους, ο τόπος στέγασής τους και η δημιουργία της παροικίας, οι σκοποί (πολιτικοί, κοινωνικοί, πολιτιστικοί και άλλοι), αποτελούν απαραίτητα αντικείμενα ιστορικής έρευνας. Θα επιδιωχθεί γενικά η εξέταση του γενικότερου πλαισίου οργάνωσης και λειτουργίας των συλλόγων αναφορικά και με το κοινωνικό και πολιτισμικό status των προσώπων που πρωτοβουλιακά δραστηριοποιήθηκαν προς την κατεύθυνση αυτήν. Οι τυχόν επιλεκτικού χαρακτήρα συσσωματώσεις και οι κάθε μορφής αποκλεισμοί απαιτείται να εντοπισθούν και να ενταχθούν στο πλαίσιο της έρευνας. Στατιστική έρευνα που θα δείχνει το ποσοστό συσσωμάτωσης των μελών των συλλόγων αναφορικά με το σύνολο των μελών των κοινοτήτων που δεν εντάχθηκαν σε συλλόγους είναι χρήσιμη όπως και σύγκριση αυτών με ποσοστά άλλων εθνικοτοπικών συλλόγων, εφόσον υπάρχουν σχετικές εργασίες.
Θέματα δηλαδή που μπορεί να ερευνηθούν είναι, μεταξύ άλλων, ο αριθμός των εγγεγραμμένων μελών των συλλόγων και το όποιο ενδιαφέρον για συμμετοχή τους στις γενικές συνελεύσεις και στις λοιπές δραστηριότητες των συλλόγων, η κοινωνική σύνθεση των διοικητικών συμβουλίων και η διάρκεια θητείας τους, η συχνότητα σύγκλισης των γενικών συνελεύσεων, τα θέματα και προβλήματα που τους απασχολούσαν και απασχολούν, το κλίμα και οι πολιτικές αντιπαραθέσεις που λαμβάνουν χώραν κατά τη διάρκεια αυτών, οι συγγενικοί δεσμοί ανάμεσα στα μέλη και οι μεταξύ τους διαφορές που ενδεχομένως επηρεάζουν τη γενικότερη λειτουργία των συλλόγων. Ακόμη, η σχέση των συλλόγων με την εθνικοτοπική κοινότητα και την ευρύτερη κοινωνία και η διάθεση συνεννόησης για την αντιμετώπιση συγκεκριμένων προβλημάτων και ανάληψη πρωτοβουλιών. Η οικονομική κατάσταση των συλλόγων και, ειδικότερα, τα ποσά των ετήσιων ή έκτακτων εισφορών, οι επιχορηγήσεις κρατικών φορέων, οι δωρεές των μελών και οι ευεργεσίες των χορηγών, η εμφάνιση και διαχείριση κληροδοτημάτων, καθώς και τα έσοδα που συγκεντρώνονται από τις εκδηλώσεις των συλλόγων κρίνεται σκόπιμο να αποτελέσουν αντικείμενο έρευνας και καταγραφής, προκειμένου να διερευνηθούν σε βάθος οι δομές και η λειτουργία των κυθηραϊκών συλλόγων και των άλλων πολιτιστικών φορέων. Οι επαγγελματικές εργασίες των μελών των συλλόγων, η ηλικία τους και τα επαγγέλματα που ασκούν όσοι αναλαμβάνουν πρωτοβουλίες ίδρυσης πολιτιστικών φορέων και η ενεργός συμμετοχή σε αυτούς είναι απαραίτητα στοιχεία που χρειάζεται να εντοπισθούν και να αναλυθούν.
Κεντρικό άξονα του προσεχούς συνεδρίου είναι αναγκαίο να αποτελέσει η καταγραφή των κοινωνικών και πολιτιστικών δραστηριοτήτων, οι οποίες υλοποιούνται από τους κυθηραϊκούς συλλόγους και άλλους πολιτιστικούς φορείς. Θα επισημανθούν τα σημαντικότερα κοινωφελή έργα που έχουν υλοποιηθεί ή είναι σε εξέλιξη από τους συλλόγους αυτούς στον τόπο έδρας τους, όπως για παράδειγμα έργα κατασκευής ή συντήρησης δρόμων, παραδοσιακών κτηρίων, αποκατάστασης παλαιών ναών και άλλων ιστορικών μνημείων. Παράλληλα, ζητείται να γίνει αναφορά σε εκδηλώσεις που πραγματοποιούνται με ευθύνη των συλλόγων ανά τακτά χρονικά διαστήματα, όπως κοπή της πρωτοχρονιάτικης πίτας, ετήσιος χορός του συλλόγου, διοργάνωση εκδρομών και θεατρικών παραστάσεων, αναβίωση παραδοσιακών εθίμων, οργάνωση και λειτουργία τμημάτων νέων των συλλόγων, ίδρυση χορευτικών ομίλων και διδασκαλία παραδοσιακών χορών. Χρειάζεται να υπογραμμισθεί η συμβολή τους στην ίδρυση λαογραφικών ή άλλων μουσείων, στη δημιουργία εκθέσεων λαϊκής τέχνης, καθώς και στην υλοποίηση εκδοτικών προσπαθειών υπό τη μορφή ημερολογίου, λευκώματος, εφημερίδας ή περιοδικού. Ο εντοπισμός πρωτοβουλιών εκ μέρους των συλλόγων, όπως η τέλεση εκδηλώσεων εθνικού χαρακτήρα, ο προγραμματισμός ομιλιών ή διαλέξεων γενικού ενδιαφέροντος, ο εορτασμός του προστάτη άγιου, η βράβευση αριστούχων μαθητών, η υλοποίηση πολιτιστικών ανταλλαγών και συνεργασιών με άλλους συλλόγους, η ενίσχυση του ρόλου των γυναικών και των νέων της τοπικής κοινότητας μέσα από τη συμμετοχή τους στις εκδηλώσεις του συλλόγου αποτελούν ενδιαφέροντα θέματα. Η ανάπτυξη μορφών συνεργασίας και κοινών δράσεων με τις πρώην κοινότητες, τον ενιαίο Δήμο Κυθήρων και άλλους φορείς του νησιού είναι ζητήματα που μπορούν να συμπεριληφθούν στην έρευνα.
Καθώς οι δραστηριότητες των κυθηραϊκών ιδρυμάτων, σωματείων, συλλόγων, συνεταιρισμών και αδελφοτήτων στην Ελλάδα και στις κυθηραϊκές παροικίες του εξωτερικού είναι συνδεδεμένες με την εμφάνιση του φαινομένου του ευεργετισμού, αυτό είναι αναγκαίο να αναδειχθεί. Γιατί το φαινόμενο αυτό βρέθηκε και συνεχίζει να βρίσκεται, από τις απαρχές της γένεσής του στον κυθηραϊκό ορίζοντα και στον ορίζοντα της κυθηραϊκής ομογένειας και των παροικιών του εσωτερικού, σε συνεχή όσμωση με την τοπική κοινότητα και τα εκάστοτε προβλήματά της, τις αναζητήσεις και τις απαιτήσεις της. Σκοπός της προσέγγισης αυτής είναι η ανάδειξη του ευεργετισμού και εθελοντισμού ως συλλογικών πολιτισμικών φαινομένων που αποβλέπουν στην προσφορά του ανθρώπου στο κοινωνικό σύνολο μέσω της χορηγικής-ευεργετικής δράσης και εθελοντικής προσφοράς των μελών των κυθηραϊκών παροικιών του εσωτερικού και του εξωτερικού και των συλλόγων τους. Σημειώνω ότι το διεθνές συνέδριο που διοργανώθηκε το 2005 με θεματική «Ελληνικός ευεργετισμός και κυθηραϊκά κληροδοτήματα» ανέδειξε πολλά από τα ζητήματα αυτά, ωστόσο η διασύνδεση των φαινομένων του ευεργετισμού και του εθελοντισμού εδώ με τους συλλόγους και τους άλλους πολιτιστικούς φορείς είναι αναγκαίο να συμπληρώσει κενά του συνεδρίου.
Οι εργασίες του συνεδρίου είναι ενδεχόμενο να ολοκληρωθούν με την κατάθεση γόνιμου προβληματισμού και τη διατύπωση συγκεκριμένων προτάσεων από τους συνέδρους σχετικά με τη μελλοντική δραστηριότητα των κυθηραϊκών συλλόγων και τις προοπτικές τους, καθώς και με την ανάληψη αντίστοιχων πρωτοβουλιών εκ μέρους τους, προκειμένου να συμβάλουν στην περαιτέρω βελτίωση του επιπέδου ζωής των μελών τους, τόσο των μόνιμων κατοίκων του νησιού όσο και εκείνων που ζουν στον ευρύτερο ελλαδικό χώρο ή στο εξωτερικό. Ενδεχόμενη πρόταση ίδρυσης συνομοσπονδίας κυθηραϊκών συλλόγων, ιδρυμάτων και σωματείων είναι δυνατόν να ανακοινωθεί στο συνέδριο. Η πρόταση είναι θεμιτό να παρουσιασθεί ολοκληρωμένα, περιλαμβάνοντας πρωτοβουλίες ρεαλιστικής θεσμοθέτησής της. Η καταλογογράφηση όλων των πολιτιστικών συλλόγων στις τρεις κατηγορίες που μνημονεύθηκαν εντάσσεται στους στόχους του συνεδρίου. Το corpus αυτό των συλλογικών φορέων με ένα σύντομο «εργοβιογραφικό» της ιστορικής τους διαδρομής θα δηλώσει τη διάσταση των συλλογικών-κοινωφελών δραστηριοτήτων του κυθηραϊκού πληθυσμού στον κόσμο. Θα αποτελέσει, ενδεχομένως, ως πρωτότυπη ιδέα και επιστημονική πρακτική, την απαρχή και για επιστημονικές δραστηριότητες συναφούς τύπου και περιεχομένου που θα αναληφθούν ενδεχομένως και από πολιτιστικούς φορείς άλλων γεωγραφικών περιοχών.
Η επιστημονική πρόταση είναι ενδεικτική. Οι θεματικοί άξονες του συνεδρίου, όπως ορίζονται εδώ, ενδεχομένως θα βοηθήσουν για να εκπληρωθεί ο σκοπός και οι στόχοι του συνεδρίου. Σε κάθε περίπτωση θα επινοηθούν και θα χρησιμοποιηθούν από τον καθένα μας ερευνητικές στρατηγικές με προσωπική διάσταση για τη συλλογή, επεξεργασία και ανάλυση του υλικού της έρευνας, το οποίο από τη φύση του διαθέτει ποικιλότητα και πολλαπλότητα, ενώ παράλληλα απαιτεί συνδυασμούς ερευνητικών μεθόδων και τεχνικών για να αναδειχθεί η φυσιογνωμία και η ταυτότητα του συγκεκριμένου ερευνώμενου αντικειμένου. Οι επιμέρους ενότητες θεμάτων και αντικειμένων που προτείνεται να προσεγγισθούν από εισηγητές-ερευνητές του συνεδρίου προσδοκάται να αναδείξουν το ρόλο των πρωτοβουλιών προσώπων και πολιτιστικών φορέων, όπως και τα αποτελέσματα μιας επιδιωκόμενης από τους φορείς και τα θεσμικά τους όργανα εθνοπολιτισμικής δράσης και προσφοράς. Ιδιαίτερα η δράση των πολιτιστικών φορέων στις παροικίες του εξωτερικού (ομογένεια), στο πλαίσιο ύπαρξης και λειτουργίας μιας πολυπολιτισμικής κοινωνίας (Αυστραλία, ΗΠΑ, Καναδά, Γερμανία και αλλαχού), αναφορικά και με τους στόχους τους για τη διατήρηση της ελληνικής πολιτιστικής παράδοσης, οπωσδήποτε θα αποτελέσει κυρίαρχη παράμετρο των σχετικών ερευνητικών τους αναζητήσεων. Ωστόσο, μετά την έγκαιρη δημοσιοποίηση της επιστημονικής αυτής πρότασης, αναμένεται να προκληθεί διάλογος με προσδοκώμενο αποτέλεσμα αυτή να βελτιωθεί έως την αποστολή της πρώτης εγκυκλίου του συνεδρίου.
Ο εντοπισμός ανάπτυξης ή μη δικτύων συνεργασίας μεταξύ των συλλόγων και των άλλων πολιτιστικών φορέων είναι αναγκαίος για να αναδειχθεί το διαφορετικό και ξεχωριστό του συλλόγου. Επίσης, από αυτήν τυχόν τη συνεργασία των συλλόγων μπορεί να εντοπισθούν αλληλεπιδράσεις δραστηριοτήτων, μιμήσεις και αντιγραφές πολιτιστικών πρακτικών από άλλους συλλόγους. Σε κάθε περίπτωση στους στόχους του συνεδρίου είναι δυνατόν να αναδειχθούν τα κοινά, όπως και τα ιδιαίτερα χαρακτηριστικά γνωρίσματα της ταυτότητας του κάθε πολιτιστικού φορέα, όπως επίσης και ο ιδιαίτερος, ενδεχομένως, πολιτιστικός προσανατολισμός του φορέα, εάν είναι π.χ. επιστημονική εταιρεία ή κοινωφελές ίδρυμα, εθνικοτοπικός σύλλογος ή συνεταιρισμός.
Μια ψηφιοποιημένη χαρτογράφηση των πολιτιστικών φορέων όπως και η χαρτογράφηση στη βάση μιας αξιολογικής ιεράρχησης των πολιτιστικών δραστηριοτήτων από τους συλλογικούς φορείς θα είναι χρήσιμη. Ειδικός εισηγητής θα μπορούσε να αναλάβει το έργο αυτό, ενδεχομένως κατά κατηγορίες πολιτιστικών φορέων (κυθηραϊκά ιδρύματα, πνευματικά και πολιτιστικά κέντρα, τοπικοί και εθνικοτοπικοί σύλλογοι και αδελφότητες, επιστημονικές εταιρείες και συνεταιρισμοί στο γενέθλιο τόπο και στις κυθηραϊκές παροικίες του εσωτερικού και του εξωτερικού). Η αξιολόγησή τους, αναφορικά με τις συνέπειες και τα αποτελέσματα αυτών των προσπαθειών μπορεί επίσης να είναι ζητούμενο, καθώς είναι αναγκαίο επίσης να προσδιορισθούν ο βαθμός και οι ανοχές αποδοχής της πολιτιστικής ετερότητας του γύρω κόσμου στο νέο χώρο εγκατάστασης είτε σε αυτόν των παροικιών του εσωτερικού είτε σε εκείνον του εξωτερικού (κοινότητες ομογενών). Στο πλαίσιο μιας συνεχώς αναδιαμορφούμενης τοπικής, εθνικής και παγκόσμιας κοινωνίας, είναι χρήσιμο να εντοπισθούν οι προσπάθειες των συλλόγων για προβολή και αξιοποίηση της πολιτιστικής παράδοσης του γενέθλιου τόπου και της χώρας τους, καθώς η πολιτιστική δραστηριότητα των συλλογικών αυτών φορέων δεν έχει τύχει μέχρι σήμερα συστηματικής έρευνας και μελέτης, όπως προκύπτει από τις λιγοστές μέχρι τώρα επιστημονικές προσεγγίσεις του αντικειμένου. Ενδεικτική από την υπάρχουσα -έστω και λιγοστή, όχι όμως μικρής σημασίας- βιβλιογραφία προβλέπεται μαζί με το κείμενο αυτό να συνοδεύσει την πρώτη εγκύκλιο του συνεδρίου.

Γενική βιβλιογραφία

ΕΘΝΙΚΟ ΚΑΙ ΚΑΠΟΔΙΣΤΡΙΑΚΟ
ΠΑΝΕΠΙΣΤΗΜΙΟ ΑΘΗΝΩΝ
ΠΑΙΔΑΓΩΓΙΚΟ ΤΜΗΜΑ
ΔΗΜΟΤΙΚΗΣ ΕΚΠΑΙΔΕΥΣΗΣ
ΤΟΜΕΑΣ ΑΝΘΡΩΠΙΣΤΙΚΩΝ ΣΠΟΥΔΩΝ
ΓΕΩΡΓΙΟΣ Ν. ΛΕΟΝΤΣΙΝΗΣ
Καθηγητής Νεότερης Ελληνικής Ιστορίας
και Διδακτικής της Ιστορίας
Ιπποκράτους 20, Αθήνα 106 80
Τηλ.: 210-3688488-90
Fax: 210 3688489

Email George Leontsinis