Part 2: In search of Identity of the Kytherian Australians

Part 2: In search of Identity of the Kytherian Australians
by Prof. Basil Leftheris


7. Η Μετάλλαξη του Μετανάστη

Για να καταλάβουμε τις ψυχολογικές και νοητικές αλλαγές των μεταναστών από τα Κύθηρα στην σταδιοδρομία τους στην Αυστραλία, καταθέτω τη δική μου εμπειρία με την αγγλοσαξονική νοοτροπία που έζησα επτά χρόνια στον Καναδά, τρία στην Αγγλία και τριάντα χρόνια στην Αμερική. Η αρχική μου ανατροφή και διαπαιδαγώγηση ήταν αποκλειστικά στα Κύθηρα: εκεί εδραιώθηκαν οι βασικές αρχές της ύπαρξής μου, οι αρχές που δεν μαθαίνονται στα σχολεία, όπως ο σεβασμός, η αγάπη, η τιμιότητα, και η θέληση για τη ζωή. Οι αρχές αυτές είναι λίγο-πολύ οι ίδιες σε όλο το δυτικό κόσμο, γιατί όλες έχουν τη βάση τους στον αρχαίο ελληνικό πολιτισμό και τον Χριστιανισμό. Στα Κύθηρα λοιπόν απέκτησα μια καλόβολη νοημοσύνη, πρώτα από την αμεσότητά μου με το φυσικό περιβάλλον, δηλαδή τους συνδυασμούς ουρανού, βουνού και θάλασσας, αλλά και όλη τη χλωρίδα και την πανίδα των Κυθήρων, και δεύτερον από την αμεσότητα της οικογένειας.
Η προσπάθειά μου να αναδειχθώ στο νέο κόσμο πέρασε από στάδια απογοήτευσης και απελπισίας, κυρίως γιατί δεν ήξερα ποιος είμαι, δεν είχα τη ικανότητα της αξιολόγησης με τα νέα δεδομένα, ήξερα όμως ότι δεν έπρεπε να εγκαταλείψω τις ανθρώπινες αξίες της καταγωγής μου. Κι αυτό γιατί διαισθανόμουν την συνύπαρξη του είναι και του δέοντος
Στη διαδικασία της προσαρμογής μου σε ένα νέο ανθρώπινο περιβάλλον, το ‘είναι’ αντιπροσώπευε τις ακατέργαστες γνώσεις τού παρόντος, ενώ οι επιλογές για επιβίωση γίνονταν με το δέον που προερχόταν από τις γνώσεις και τις αξίες της καταγωγής μου, δηλαδή του παρελθόντος. Στον αγώνα της ζωής το παρελθόν πάντα διδάσκει το παρόν, το οποίο συνεχώς υποχωρεί προς το μέλλον με την αφομοίωση νέων γνώσεων. Και να πω εδώ ότι οι ανθρώπινες αξίες της καταγωγής μου δεν με πρόδωσαν ποτέ και ψυχολογικά δεν μηδενίστηκα ποτέ. Ήταν φανερό πως μέσα από το άγχος γεννιόνταν νέες δυνάμεις, νέοι νευρώνες με νέες συνάψεις στον εγκέφαλό μου, και μέσα από την αρχικά αρνητική αγανάκτηση για το κατάντημά μου, διαμορφώθηκε μια νέα κουλτούρα επιβίωσης. Αυτό αποκαλώ μετάλλαξη. Η νέα μου κουλτούρα είχε να κάνει με τη προσαρμογή μου στη νέα χώρα. Είναι δύσκολο να αναλύσουμε το θέμα της μετάλλαξης σε βάθος χωρίς περισσότερη έρευνα, γιατί έχουμε διάφορες ομάδες αλλοδαπών Κυθηρίων. Υπάρχουν αυτοί που παρέμειναν κλειδωμένοι στην ελληνική τους προέλευση με ελάχιστη προσαρμογή. Αυτοί δεν μπόρεσαν η δεν θέλησαν να υποστούν την αναγκαία μετάλλαξη και παρέμειναν χωρίς εξέλιξη, αφού η ολοκλήρωση της ελληνικής τους ανάπτυξης δεν συνεχίστηκε με την αυστραλιανή. Υπάρχουν και αυτοί που άβουλα παραμέρισαν ολότελα τον ελληνικό τους τρόπο σκέψης και συμπεριφοράς για να αναδειχθούν στο νέο περιβάλλον. Τέλος υπάρχουν και οι απόδημοι που καλλιέργησαν δυο συνειδήσεις, την ελληνική και την αυστραλιανή. Σε αυτή την ομάδα έχουμε τους περισσότερους Κυθήριους της δεύτερης γενιάς.
Υπάρχουν παρόμοιες διαφορές ομογενών και στην Αμερική.
Στη διάρκεια της δικής μου προσαρμογής, η οποία κατ’ ουσία δεν τέλειωσε ποτέ, κατάλαβα ότι έπρεπε συνεχώς να καλλιεργώ την νέα κουλτούρα, ενώ συγχρόνως να κρατώ ζωντανή την καταγωγή μου. Αυτό δεν γινόταν με κάποιο πρόγραμμα προσαρμογής, αλλά αυτόματα για λόγους περηφάνιας και επιβίωσης. Ήταν ενδόμυχη η ανάγκη να μη χάσω τον ελληνικό εαυτό μου, γιατί θα έχανα τη ρίζα της ύπαρξής μου, αλλά συγχρόνως να είμαι ελεύθερος να αξιολογώ τις νέες μου ευκαιρίες και ν’ αποκτώ νέες συνήθειες, χωρίς να τις συγκρίνω με τις παραδοσιακές μου. Σήμερα μιλώ την αγγλική γλώσσα αυθόρμητα, χωρίς να συγκρίνω τις λέξεις, μα ούτε το νόημα με την ελληνική γλώσσα. Σε αυτό συνέβαλε και το αγγλοσαξονικό σύστημα που αναγνωρίζει αξίες και επιτεύγματα. Αυτή η διαδικασία με δίδαξε ότι το υποσυνείδητό μου είχε τη δική του γλώσσα κατανόησης και χωρίς τη βούλησή μου έκρινε τις πράξεις μου. Με άλλα λόγια είχα αποκτήσει εμπιστοσύνη στον εαυτό μου που αποτελούσε το μοναδικό εφόδιο για να διακινδυνεύσω περισσότερο στις αποφάσεις μου, χωρίς ποτέ να σκεφτώ την αποτυχία. Κι αυτό γιατί όλες οι εμπειρίες μας από τα γεννοφάσκια μας μέχρι το σήμερα είναι στοιχειοθετημένες στα απρόσιτα θυλάκια του εγκεφάλου μας. Η ενόχληση του υποσυνείδητου για κάποια απαράδεκτη πράξη μας είναι συναισθηματική: δεν αισθανόμαστε καθόλου καλά όταν πράττουμε παράνομες πράξεις. Αλλά και η ικανοποίηση της δημιουργίας προέρχεται από το συναίσθημα.
Ο πετυχημένος μετανάστης, λοιπόν, έχει αυξημένη την εμπιστοσύνη στον εαυτό του. Αυτή η επιτυχία δεν είναι αναγκαστικά αποτέλεσμα ακαδημαϊκής γνώσης, αλλά απορρέει από την ολοκληρωμένη σκέψη που επεξεργάζονται τα λάθη του καθενός μας με σκοπό να τα αποφεύγουμε. Τα λάθη δημιουργούν προσωρινή αποθάρρυνση και απαισιοδοξία που προέρχεται από την αβεβαιότητα και την έλλειψη εμπειρίας με το νέο περιβάλλον, δηλαδή τα νέα δεδομένα, αλλά συγχρόνως επιστρατεύουν τις δυνάμεις αποκατάστασης που προέρχονται από την αυτοεκτίμηση (self esteem). Ο βαθμός αποκατάστασης εξαρτάται βέβαια από τον βαθμό αυτοεκτίμησης.

8. Οι Αυστραλοί Μετανάστες

Μέσα σε αυτή την μάχη για αναγνώριση θα πρέπει να δούμε τους Κυθήριους μετανάστες της Αυστραλίας. Πολλοί από αυτούς μπορεί να μη μιλούν ελληνικά σήμερα, ωστόσο η συμπεριφορά τους, η τόλμη τους και το κέφι τους είναι παραδοσιακά, κυθηραϊκά, ενώ ο τρόπος τους λήψης αποφάσεων είναι λογικά αγγλοσαξονικός. Είναι η δυναμική που δεν είχε την ευκαιρία να εμφανιστεί στο βουκολικό περιβάλλον του νησιού, παρά μόνο σε παλαιότερους καιρούς όταν η μόνη δυνατότητα για τους τολμηρούς Κυθήριους ήταν να γίνουν πειρατές. Ιστορικά οι πρώτοι Κυθήριοι της Αυστραλίας ήταν πειρατές που έπιασαν αιχμαλώτους οι Άγγλοι στη Μεσόγειο στις αρχές του 1800.
Η Αυστραλία ως χώρα είχε και έχει ευκαιρίες για τους δυνατούς, δηλαδή αυτούς που μπόρεσαν να αντέξουν την μετάλλαξη. Όσο πιο νέος ο μετανάστης τόσο πιο εύκολη η μετάλλαξη, ενώ αυτοί που είναι κλειδωμένοι στις συνήθειες της καταγωγής τους είναι λιγότερο πετυχημένοι. Στο συνέδριο συναντήσαμε πολλούς πετυχημένους Κυθήριους της Αυστραλίας, όπως το καθηγητή Manuel Aroney, και το γιατρό Archie Kalokerinos, τον Chris Lourantos, τον Παναγιώτη Μάγειρο, το Γιάννη Πρινέα, το Σπύρο Καλοκαιρινό, και το Μηνά Ραίση που πρόσφεραν στην ανάπτυξη της Αυστραλίας, αλλά συγχρόνως απέδειξαν πόσο σημαντικό ήταν το Κυθηραϊκό τους υπόβαθρο. Υπάρχουν πολλοί επιχειρηματίες, που είχαν έντονο το σκοπό του ‘έχω’. Λέγεται στα κοινωνικά πηγαδάκια του Sydney ότι πολλοί έλληνες επιδιώκουν να παντρέψουν τα παιδιά τους με Κυθήριους γιατί ‘τα έχουν’ και είναι καλοί οικογενειάρχες. Βέβαια η παντρειά των μεταναστών και των παιδιών τους είναι ένα ξεχωριστό κεφάλαιο που ισοδυναμεί με πολλές αρχαίες ελληνικές τραγωδίες που δεν χωρούν σ’ αυτή εδώ την ανάλυση.

9. Η ετερότητα των Κυθηρίων

Τώρα μπορούμε να απαντήσουμε στο ερώτημα του καθηγητή Τάμη, αν οι Κυθήριοι έχουν το ίδιο υπόβαθρο με τους άλλους έλληνες. Οι Κυθήριοι έχουν διαφορετικό υπόβαθρο λόγω της γεωγραφικής θέσης της γενέτειράς τους, τα Κύθηρα. Αλλά και όλα τα νησιά του Αιγαίου και του Ιονίου έχουν το καθένα την ιστορία του που διαμορφώθηκε ανάλογα με τη γεωγραφική του θέση και το κλίμα του, με αποτέλεσμα να έχουν κατοίκους με διαφορετική ψυχοσύνθεση, με διαφορετική βάση δεδομένων για τη λήψη αποφάσεων της καθημερινότητας, ειδικά σε ότι αφορά τις συνήθειες της μητέρας που είναι ο βασικός φορέας των παραδόσεών μας. Θα μπορούσαμε να πούμε ότι η Ελλάδα, σε ένα βαθμό, είναι μια πολύ-πολιτισμική κοινωνία. Ας μην ξεχνάμε τη διαφορετική Κυκλαδική τέχνη που αναπτύχθηκε στην αρχαία εποχή. Η Κρήτη και τα Κύθηρα, για παράδειγμα, είναι κοντά, όμως οι κάτοικοι έχουν διαφορετική ιδιοσυγκρασία. Μέχρι και τις αρχές του εικοστού αιώνα η διαφορά ήταν διακριτή στη διάλεκτο της γλώσσας που μιλούσαν στο κάθε νησί. Αλλά αυτή η διαφορά γλωσσικής διαλέκτου υπήρχε και μεταξύ των χωριών των Κυθήρων και της Κρήτης στα χρόνια της απομόνωσης.
Ας μη ξεχνάμε ότι τα Κύθηρα είναι ένα ξεχωριστό παράδειγμα όπου η σχολική μάθηση και οι γνώσεις της αρχαίας ελληνικής γραμματείας δεν υπήρχαν για δυο χιλιάδες χρόνια, όπως και σε άλλα μέρη της σημερινής Ελλάδος. Όταν άρχισαν τα σχολεία από τους Άγγλους το 1820 στα Κύθηρα, έκανε εντύπωση στους Ευρωπαίους η επίδοση των μαθητών του Τσιρίγου. Ήταν φανερό ότι στους μαθητές του νησιού υπήρχε η γονιδιακή συνέχεια, όπως την περιγράψαμε πιο πάνω, που κράτησε τη συνειδησιακή δόμηση της ελληνικής κληρονομιάς, παρόλο που δεν είχαν καμιά εμπειρία μάθησης.

10. Οι Νέες Γενιές της Αυστραλίας

Στο συνέδριο συμμετείχαν πολλοί δεύτερης και τρίτης γενιάς Κυθήριοι της Αυστραλίας. Η επιβίωση και η προκοπή τους απαιτούσε την προσαρμογή τους στο αυστραλιανό γίγνεσθαι. Η ακαδημαϊκή τους μόρφωση είναι στην αγγλική γλώσσα. Αλλά η αυστραλιανή κουλτούρα δεν είναι ομοιόμορφη: υπάρχει η απαίτηση της νομιμότητας και η υπακοή στους θεσμούς της αυστραλιανής κοινωνίας, αλλά λόγω της πολύ-πολιτισμικής κοινωνίας υποβόσκουν στους πολίτες και οι θεσμοί της εθνικής τους προέλευσης. Στην Αυστραλία, όπως και στην Αμερική, είναι δεδομένο ότι η πολυμορφία του πληθυσμού περιέχει ισχύ και δημιουργικότητα. Δεν ήταν τυχαίο αυτό που είπε ο πρωθυπουργός στην ομιλία του για τους Έλληνες και ειδικά τους Κυθήριους. Η επιτυχία των Κυθηρίων δεύτερης γενιάς στην Αυστραλία είναι αποτέλεσμα της ολικής σκέψης (whole brain thinking), δηλαδή και της γονιδιακής τους κληρονομιάς και της αυστραλιανής τους εκπαίδευσης. Η αγγλοσαξονική διαδικασία δικαίου ιστορικά απαιτεί οι αποφάσεις να παίρνονται με γνώμονα τη λογική του κοινού καλού και η αναγνώριση να γίνεται με τα ίδια κριτήρια για όλους. Αυτό που έχουν κατορθώσει οι Κυθήριοι της Αυστραλίας είναι μια περηφάνια για την καταγωγή τους. Ο καθένας είναι ελεύθερος να είναι αυτό που θέλει, τελικά όμως κανείς δεν μπορεί να είναι χωρίς καταγωγή, και οι καταγωγές στην Αυστραλία αξιολογούνται, όχι ρατσιστικά, αλλά από τα αποτελέσματα της απόδοσής τους, κάτι που είναι σχεδόν ανήκουστο στην Ελλάδα. Μέσα σε αυτό το περιβάλλον οι νέες γενιές των Κυθηρίων, στην καθημερινή τους ζωή υπακούουν στους θεσμούς της Αυστραλίας ως νομοταγείς πολίτες , τα συναισθήματα όμως η συμπεριφορά τους διέπονται από τις άγραφες εντολές της εθνικής τους προέλευσης.

11 Οι Έλληνες της Αμερικής

Στην Αμερική το θέμα του Ελληνισμού αντιμετωπίζεται από τους αποδήμους της δεύτερης και τρίτης γενιάς, αφού έφυγαν οι πρωτοπόροι έλληνες μετανάστες από τις αρχές του 20ου αιώνα και δεν ακολούθησε μεγάλο κύμα μετανάστευσης έκτοτε. Σήμερα γίνονται προσπάθειες να συνεχιστούν οι παραδόσεις και με αυτό το σκοπό δημιουργήθηκε η ιστοσελίδα HYPERLINK "http://www.hellenext.org" www.hellenext.org μέσω της οποίας οι νέες γενιές θα επικοινωνούν με τους καταξιωμένους Ελληνοαμερικανούς. Η λίστα των καταξιωμένων περιλαμβάνει όλα τα μεγάλα ονόματα του απόδημου Ελληνισμού της Αμερικής.
Αναγνωρίζουν τρία στοιχεία της ελληνικότητας: το συγκεκριμένο πνεύμα που τους διαφοροποιεί από τις άλλες εθνοτικές ομάδες και τους κάνει να αισθάνονται περήφανοι, αλλά και το ήθος και το πάθος. Είναι τα χαρακτηριστικά πολλών Ελληνοαμερικανών που κατάφεραν όχι μόνο να επιβιώσουν και να προκόψουν, αλλά και να πάνε εξαιρετικά καλά σε πολλούς τομείς. Θεωρώ απαραίτητο να θυμίσω την ερμηνεία των λέξεων:
Πνεύμα είναι το εσωτερικό και άυλο μέρος της ανθρώπινης ύπαρξης που περιλαμβάνει τις σκέψεις, τις ιδέες και αντιλαμβάνεται και παράγει κρίσεις και παίρνει αποφάσεις.
Ήθος είναι το σύνολο των ψυχικών στοιχείων που συναποτελούν το χαρακτήρα ενός ανθρώπου που εκδηλώνεται με την συμπεριφορά του.
Πάθος είναι ο ενθουσιώδης ζήλος και η ολόψυχη συμμετοχή.
Το πνεύμα, το ήθος και το πάθος, σε άλλους λιγότερο και άλλους περισσότερο, αποτελούν τη γονιδιακή συνέχεια, δηλαδή τις ρίζες της ελληνικότητας που χαρακτηρίζουν τις νέες γενιές των αποδήμων. Πολλοί από αυτούς δεν μιλούν ούτε μια λέξη ελληνικά, δεν πηγαίνουν ποτέ στην εκκλησία και δεν έχουν ιδέα για τα κατορθώματα του 1821 και του 1940. Διακρίνουν όμως τα επιτεύγματα των ελληνοαμερικανών και μέσα από αυτά αναγνωρίζουν την ελληνική τους καταγωγή.
‘Και έτσι οικοδομούν την πνευματική και συναισθηματική σχέση τους με την Ελλάδα’, όπως γράφει η κυρία Πουρνάρα στο άρθρο της στην Καθημερινή.

Οι Έλληνες της Ιταλίας

Υπήρξαν πολλές οικογένειες μεταναστών και στην Ιταλία από διάφορα χωριά της Ηπείρου και των Ιονίων νήσων στην περίοδο 1700-1800. Και αυτοί πέρασαν από τη μετάλλαξη για να εισχωρήσουν στην Ιταλική κοινωνία και να προκόψουν. Γνωστές ήταν οι Ελληνικές κοινότητες της Βενετίας και της Τεργέστης. Μια οικογένεια που επέζησε είναι και η οικογένεια Βούλγαρη με τα περίφημα χρυσαφικά της. Ξεκίνησαν από το χωριό Παραμυθιά της Ηπείρου και κατέληξαν στην Ρώμη. Σχεδόν κανένας από τους απογόνους τρίτης και τέταρτης γενιάς σήμερα δεν μιλάει ελληνικά, αλλά είναι απόδημοι με ελληνικό πνεύμα, ήθος και πάθος. Έχουν 150 καταστήματα σε όλο τον κόσμο με το όνομα VULGARI.

12 Οι Σχέσεις των Αποδήμων με τους Ελλαδίτες

Και βέβαια αναρωτιέται κανείς, τι είναι ελληνικότητα για τους έλληνες της Ελλάδος; Ποιους ηγέτες θα πάρουν ως παράδειγμα ελληνικότητας οι νέες γενιές σήμερα, με κριτήρια το πνεύμα, το ήθος και το πάθος;
Η κοινωνία μας δυστυχώς έχει υποβιβάσει αυτά τα ιδανικά της καταγωγής μας, γιατί ασχολείται και αναλώνεται σε συνεχή ομφαλοσκοπία, δηλαδή βλέπει τη ζωή με την κοντόφθαλμη όραση της καθημερινότητας. Έτσι ακόμη δεν έχει κατασταλάξει ποιο είναι το γενικό καλό και πώς να το αποκτήσει, αλλά ούτε έχει αποφασίσει ποίοι είμαστε. Περηφανεύεται για τα επιτεύγματα των αρχαίων Ελλήνων και συγχρόνως διακατέχεται από το χριστιανικό μυστικισμό των Βυζαντινών, δυο πολιτισμών που συγκρούστηκαν στο παρελθόν και πολλές φορές συγκρούονται και σήμερα. Αρκετοί έλληνες είναι πολίτες του πλανήτη γη, ενώ άλλοι είναι κλειδωμένοι στο ιστορικό παρελθόν της Ελλάδος και πολλοί είναι και τα δυο.
Με άλλα λόγια, η ελληνική κοινωνία έχει μια δυσνόητη πολυπλοκότητα που έχει ζυμωθεί από τους αγώνες του ιστορικού παρελθόντος και δυσκολεύει τον απόδημο έλληνα να την κατανοήσει, με ιδιαίτερη δυσκολία να καταλάβει τι είναι φιλότιμο και τι είναι οχαδελφισμός και που και πώς μετράει το καθήκον και η συνέπεια.
Αυτά τα χαρακτηριστικά της Ελλάδος αντιμετωπίζουν οι παλιννοστούντες έλληνες. Οι συνομιλίες, για παράδειγμα γίνονται με υπονοούμενα που έχουν πολλές και απρόβλεπτες εκδοχές.
Στην αγγλοσαξονική νοοτροπία μόνο ο καλός σου φίλος θα διαφωνήσει μαζί σου για να σου πει το λάθος σου, ενώ στην ελληνική αν ο καλός σου φίλος κάνει κάτι τέτοιο γίνεται εχθρός σου. Στην ομιλία μας υποβόσκει ένας παραδοσιακός δισταγμός να πούμε τα πράγματα με ευθύτητα λόγου, και αντί αυτού καταλήγουμε στην περιαυτολογία της κολακείας η τη προσωπική επίθεση. Αλλά το πιο απαράδεκτο είναι η έλλειψη καλής συμπεριφοράς προς τον πελάτη. Οι περισσότεροι υπάλληλοι σε δημόσιες υπηρεσίες, τράπεζες, εστιατόρια και καταστήματα δεν έχουν την κατάλληλη συμπεριφορά και εκπαίδευση που έχουν στον υπόλοιπο Δυτικό Κόσμο. Στην Ελλάδα υπάρχει μια υπαλληλική έπαρση και χωρίς δισταγμό συνηθίζεται να ακούς ‘περιμένετε μισό λεπτό’ και η υπάλληλος εννοεί μισή ώρα. Δύσκολα να βρεις μια υπηρεσία που να σου πει, ‘πως μπορώ να σας βοηθήσω’; Τα περασμένα είκοσι χρόνια πολλοί απόδημοι έλληνες καθηγητές πανεπιστημίων εξελέγησαν και γύρισαν στην Ελλάδα, αλλά ύστερα από λίγο καιρό απογοητευμένοι ξαναγύρισαν στο εξωτερικό λόγω ασυμβατότητας.
Χωρίς αξιοκρατία στη δύσκολη αυτή κοινωνία, ο έλληνας δεν μπορεί να αδράξει μια ευκαιρία δημιουργίας και να αναγνωριστεί από τους συμπολίτες του, όπως γίνεται στις πολυπολιτισμικές κοινωνίες της Αυστραλίας, της Αμερικής και της Ευρώπης. Βέβαια και εκεί η αναγνώριση είναι δύσκολη, αλλά υπάρχουν οι ευκαιρίες χωρίς ‘μπάρμπα στην Κορώνη’. Όπως είναι γνωστό, όσοι Έλληνες έκαναν την υπέρβαση να γίνουν διεθνώς γνωστοί με τα επιτεύγματά τους, το κατόρθωσαν εκτός Ελλάδος, όταν απελευθερώθηκαν από την δύσκολη νοοτροπία της χώρας τους.
Οι νέοι έλληνας σήμερα ξενιτεύονται, όχι γιατί είναι φτωχοί και ζητούν μια καλύτερη τύχη επιβίωσης, αλλά για να βρουν μια ευκαιρία ανάδειξης και κοινωνικής εξέλιξης, έχοντας ως εφόδια το πνεύμα, το ήθος και το πάθος της καταγωγής του. Δεν είναι τυχαίο ότι υπάρχουν σήμερα χιλιάδες έλληνες φοιτητές στην Αμερική και την Ευρώπη.
Πρόσφατα διάβασα σε αθηναϊκή εφημερίδα άρθρο με τίτλο ‘Νεαροί Έλληνες που σπούδασαν και διαπρέπουν στο εξωτερικό’. Ενώ κάποιος άλλος περιγράφει πως Βρήκα αμέσως δουλειά (στην Αγγλία) χωρίς να έχω ‘μέσον’.
Είναι γνωστό ότι οι απόδημοι έλληνες που έρχονται στην Ελλάδα νιώθουν την ελληνικότητα όπως την εκφράζουν η φιλοξενία, τα πανηγύρια και ο αυθόρμητος συναισθηματισμός, αλλά σε κάθε τους βήμα επίσης συναντούν τη νοοτροπία του μαχαλά, δηλαδή του Ghetto. Οι κάτοικοι της Σμύρνης παλιότερα, αναγνώριζαν μόνο αυτούς που έκλεινε ο δικός τους μαχαλάς, ο ελληνικός, ο εβραϊκός, ο αρμενικός ή ο τούρκικος. Ο καθένας αναγνώριζε όσους έκλεινε ο μαχαλάς του, όλοι οι άλλοι δεν ήταν δικοί μας. Η κοινωνία δεν ήταν ομοιογενής. Σήμερα στην Ελλάδα υπάρχει υπολανθάνουσα αυτή η συμπεριφορά, δηλαδή στις δοσοληψίες υπάρχουν οι δικοί μας και οι ξένοι. Στη Κρήτη μού έχουν πει πολλές φορές ότι για ξένο μιλώ πολύ καλά τα ελληνικά, και αυτό γιατί δεν είχα αποκτήσει την κρητική διάλεκτο. Ο Έλληνας ακόμη έχει τη συνήθεια να πηγαίνει στο δικό του χασάπη, το δικό του φούρναρη, το δικό του χρυσοχοείο, το δικό του τσαγκάρη και προπαντός το δικό του μανάβη. Δεν ήταν μόνο η ποιότητα καλύτερη για τους δικούς μας, αλλά και οι τιμές χαμηλότερες και το ζύγι σωστό. Ενώ ο ξένος είναι περαστικός και όλα παίζουν. Η συνέπεια όμως είναι κάτι το απόλυτο, και δεν εξαρτάται από τη γνωριμία και την εθνικότητα.
Αυτή η συμπεριφορά παραμένει μέχρι σήμερα, παρόλο που τα Supermarket έχουν αλλάξει πολύ τις συνήθειες του μαχαλά.
Τα ελληνικά Ghetto υπήρχαν κάποτε και στην Νέα Υόρκη και το Σικάγο με τους νέους μετανάστες. Λέγεται ότι το ρεμπέτικο τραγούδι επέζησε μετά τη Σμύρνη στο ελληνικό Ghetto του Σικάγο και της Νέας Υόρκης, το 1930, πριν έλθει στην Ελλάδα. Όπως καταλαβαίνετε το Ghetto είχε και τη δική του κουλτούρα.
Στις ομοιογενείς κοινωνίες της Αμερικής, της Αυστραλίας και της Ευρώπης δεν υπάρχουν πια Ghetto για τις νεότερες γενιές των Ελλήνων.

13. Σημειώσεις Συμπερασμάτων

-Οι Κυθήριοι της Αυστραλίας δεν ενδιαφέρονται μόνο για τα Κύθηρα, αλλά ζουν έντονα τον Κυθηραϊσμό τους. Στο μέλλον το ενδιαφέρον των Κυθηρίων της Αυστραλίας θα τροφοδοτεί την ανανέωση των Κυθήρων που ήδη έχει αρχίσει.
-Αν εξετάσουμε ανθρωπολογικά την καταγωγή των Κυθηρίων στην Αυστραλία από χωριά των Κυθήρων που οι προγονοί τους πέρασαν την απομόνωση για να αποφύγουν τους πειρατές, έζησαν χωρίς καμιά εξωτερική βοήθεια και ανέπτυξαν τις δικές τους μεθόδους επιβίωσης, τότε παρατηρούμε ότι η γονιδιακή τους συνέχεια συνέβαλε σημαντικά στην ανάπτυξή τους στον νέο κόσμο. Να προσθέσω ακόμη ότι επειδή οι ευκαιρίες ήταν περισσότερες και η αναγνώριση πιο άμεση στην Αυστραλία, τόλμησαν και πέτυχαν περισσότερα.
-Δημιούργησαν ελληνικές κοινότητες από την αρχή της μετανάστευσή τους. -Παρατηρούμε ακόμη ότι οι κάτοικοι των Κυθήρων σήμερα παρουσιάζουν περισσότερη αλλοίωση των παραδόσεών τους από τους Κυθήριους της Αυστραλίας.
-Ο ενθουσιασμός του συνεδρίου ήταν τόσο αυθόρμητος και συνειδησιακός σε συμμετοχή και φιλοξενία που υπερέβαιναν κάθε άλλο ανάλογο, σχετικό με την ιστορία και το μέλλον του τόπου τους στους κατοίκους του νησιού
-Το γλωσσικό αποτελεί μια άλλη διάσταση στη ζωή των αποδήμων. Η αγγλική γλώσσα σήμερα χρησιμοποιείται στη Θεία Λειτουργία της Ορθόδοξης, αλλά και της Καθολικής Εκκλησίας στις Νέες Χώρες. Με άλλα λόγια η αγγλική γλώσσα έγινε ο φορέας της παράδοσής μας για να εξασφαλίσουμε το μέλλον του παρελθόντος μας.
Η ουσία της θρησκείας και της παράδοσης τώρα αποτιμούνται χωρίς τη λογική και την ποίηση της μητρικής γλώσσας. Αιώνες σπουδής της ελληνικής γλώσσας στα πανεπιστήμια Oxford and Cambridge καλλιέργησαν περισσότερο από οποιαδήποτε άλλη χώρα την επαναφορά του ελληνισμού στην Ευρώπη. Στην Ελλάδα είναι γνωστός ο λόρδος Βύρων, αλλά και ο Rudyard Kipling από το ποίημα του ‘Εάν’ (If), μεταφρασμένο σε αναγνωστικό του Γυμνασίου που διαβάσαμε όλοι. Είναι το ποίημα που διδάσκει την αυτοκυριαρχία και την αυτοπεποίθηση. Για τους επτανήσιους υπάρχει το παράδειγμα του Λόρδου Gilford από το πανεπιστήμιο Οxford που ήταν ο εμπνευστής της δημιουργίας σχολείων στα Επτάνησα το 1820, μιλούσε τα ελληνικά και στο τέλος βαπτίστηκε και χριστιανός ορθόδοξος.
Τα αποτελέσματα της αποτίμησης είναι θετικά. Το Συνέδριο απέδειξε ότι αυτό που μας ενώνει ως Κυθήριους είναι η προέλευση και η συνείδησή μας.
-Στην αναστάτωση που φέρνει η παγκοσμιοποίηση, ελπίζω ότι η ελληνική παράδοση θα αντέξει να κρατήσει τo τζάκι της κληρονομιάς αναμμένο σε κάθε γωνιά της Ελλάδος, αλλά ειδικά στα Κύθηρα, για να μη χαθούν οι ρίζες του ελληνισμού και να έρχονται οι απόδημοι, αλλά και οι Έλληνες των μεγάλων πόλεων για ψυχική ζεστασιά και ανανέωση.
-Θα πρέπει να ομολογήσουμε ότι παραδοσιακά η Ελλάδα ήταν πάντα η μάνα που με το περίσσευμα της συμπόνιας και της ανθρωπιάς δεχόταν τους καταδιωγμένους Έλληνες της διασποράς. Και ίσως αυτός είναι ο ρόλος της Ελλάδος ως κοιτίδας του Ελληνισμού. Ας μη ξεχνάμε το ξερίζωμα των Ελλήνων της Μικράς Ασίας, του Πόντου, της Αιγύπτου και άλλων περιοχών της ανατολικής Ευρώπης.
Βέβαια οι πρόσφυγες από αυτά τα μέρη δεν ήταν μετανάστες και ποτέ δεν αναγκάστηκαν να υποστούν τη μετάλλαξη όπως οι Έλληνες της Αμερικής, της Αυστραλίας, αλλά και της Ιταλίας, γιατί ο ελληνικός πολιτισμός ήταν ανώτερος από τον πολιτισμό της περιοχής όπου ζούσαν. Οι Έλληνες της Σμύρνης και της Αιγύπτου στο σύνολό τους ήταν πιο πολιτισμένοι από τους ελλαδίτες. Ο Φώτης Κόντογλου και ο Καβάφης είναι δυο παραδείγματα.
-Ας μη ξεχνάμε ότι σήμερα, περισσότερο από ποτέ άλλοτε, η άμιλλα των λαών είναι άμιλλα κουλτούρας και όλα τα παιδιά της διασποράς έχουν ανάγκη από την επιβεβαίωση των παραδόσεών τους. Αλλά και η Ελλάδα έχει ανάγκη από την συμπαράστασή των αποδήμων, σε μια εποχή που ο πληθυσμός της Ελλάδος παραμένει στάσιμος.
-Θέλω να αναγνωρίσω ότι οι Έλληνες της Ελλάδος, αλλά και εμείς οι Κυθήριοι, δεν έχουμε δώσει όση σημασία χρειάζεται στη δυναμική που περιέχει ο ελληνισμός των Αποδήμων και συγκεντρωμένοι στην εσωστρέφειά μας θεωρούμε τους συμπατριώτες μας της Αυστραλίας ξένο σώμα με τη πρόχειρη δικαιολογία ότι αφού δεν μιλά την Ελληνική γλώσσα δεν είναι Έλληνας.

Και αυτό γιατί ο πολιτισμός της Αυστραλίας, της Αμερικής και της Ιταλίας ήταν πιο ανεπτυγμένος από τον ελληνικό και αναγκαστικά οι Έλληνες μετανάστες προσαρμόστηκαν για να βρουν οικονομική και κοινωνική αναγνώριση. Η μετάλλαξη και η απόκτηση της δεύτερης γλώσσας και συνείδησης ήταν απαραίτητα για την προκοπή τους. Η ελληνική συνείδηση παραμένει ζωντανή μέχρι σήμερα, αλλά χωρίς την ελληνική γλώσσα δεν αναγνωρίζεται εύκολα από τους Έλληνες της Ελλάδος και ως εκ τούτου δημιουργείται ένα κενό στην αναγνώριση της ελληνικής συνέχειας.

Παρόλα αυτά το ελληνικό κράτος διατηρεί δυναμικά τη θέση της κοιτίδας του ελληνισμού για όλους του απόδημους Έλληνες. Αυτό μας το έδειξε η ζεστασιά και το ενδιαφέρον της ελληνικής πρεσβείας στην Canberra της Αυστραλίας.
Τα νέα παιδιά στην Ελλάδα όμως σήμερα μιλάνε την αγγλική γλώσσα και έτσι βλέπομε να συναναστρέφονται στα Κύθηρα παιδιά Κυθηρίων από την Αυστραλία, την Αμερική, την Αθήνα και τα Κύθηρα. Έχουν κοινά σημεία επαφής τη μουσική, τα έργα στο σινεμά, και διάφορα δρώμενα στο Internet. Οπότε μπορούμε να συμπεράνομε ότι οι νέες γενιές των Κυθηρίων και γενικά των λαών όλης της γης επικοινωνούν με υπερβατικό τρόπο και ότι η παγκοσμιοποίηση συμβάλει στην επικοινωνία του ελληνισμού όλης της διασποράς.
Χρειάζεται περισσότερη έρευνα για την ιδιοσυγκρασία του έλληνα της Αυστραλίας και περισσότερη κατανόηση για τις νέες γενιές των Κυθηρίων της Αυστραλίας, ειδικά αν θέλουμε να συνεργαστούμε μαζί τους στο μέλλον.
-Είναι απαραίτητο να κρίνουμε τις νέες γενιές των Κυθηρίων της Αυστραλίας ανάλογα με τα επιτεύγματά τους και όχι ανάλογα με πόσο καλά μιλούν την ελληνική γλώσσα. Όπως ανέφερα, η ελληνική κουλτούρα του Έλληνα δεν είναι φορέας αρχαίου ελληνικού πολιτισμού.
Από τους νέους που είχαν επισκεφθεί τα Κύθηρα, υπήρχε το παράπονο ότι δεν υπάρχουν υποδομές στα Κύθηρα για τους Κυθήριους νέους του εξωτερικού, παρά μόνο οι ακριβές τουριστικές προσφορές. Είναι ένα θέμα που θα συζητηθεί στο εγγύς μέλλον από το Κυθηραϊκό Ίδρυμα του Γιώργου Κασιμάτη και από το Δήμο Κυθήρων.

14 Η Δομή της Σκέψης μου

Τελειώνοντας οφείλω να διευκρινίσω τον τρόπο που επεξεργάστηκα το κείμενο.
Η Δομή της Σκέψης μου έχει δυο πυλώνες, αυτή του απόδημου Κυθήριου και αυτή του ελλαδίτη. Στη δόμηση του κάθε πυλώνα χρησιμοποιώ δυο υλικά, τη λογική και το συναίσθημα: το πρώτο καλλιεργήθηκε με αυστηρά κριτήρια από την τεχνολογική μου κατάρτιση και απασχόληση εκτός Ελλάδος διάρκειας περίπου 40 χρόνων και το δεύτερο από τη γονιδιακή μου καταγωγή στα Κύθηρα, διάρκειας περίπου 500 χρόνων. Τα πλάνα της δόμησης προέρχονται από την γονιδιακή μου κληρονομιά και από τις εμπειρίες μου ως ξενιτεμένος έλληνας. Στην εργασία μου αυτή συμμετέχω, όχι μόνο ως συγγραφέας που καταγράφει τις εμπειρίες του οδοιπορικά, αλλά και ως αισθητήριο όργανο που δέχεται, αντιδρά και επεξεργάζεται τα βιωματικά και νοητικά μηνύματα που απορρέουν από αυτές. Το αποτέλεσμα είναι η συνεχής μάθηση.
Χρησιμοποίησα βέβαια τις γνώσεις από τις ερευνητικές εμπειρίες μου ως πανεπιστημιακός που αφορούν την αλληλεξάρτηση της τεχνολογικής ανάπτυξης και της πολιτιστικής εξέλιξης στα πλαίσια του Δυτικού Κόσμου. Και να τονίσω ότι η ολοκληρωμένη γνώση σήμερα, εκτός από τον επαγγελματικό καταμερισμό (γιατρός, μηχανικός, φιλόλογος, δικηγόρος), απαιτεί μια ευρύτητα που περιλαμβάνει την ιστορία του ανθρώπινου γένους, την ηθολογία (οι γνώσεις που ασχολούνται με τη διαμόρφωση και τη εξέλιξη του ανθρώπινου χαρακτήρα) την εξελεγκτική βιολογία, τα επιτεύγματα της τοπογράφησης του ανθρώπινου εγκεφάλου, και βέβαια τη διαπίστωση των νευροχειρούργων ότι τα συναισθήματα (emotions) ανάβουν τη φλόγα της ανθρώπινης δημιουργίας. Η διαπίστωση αυτή έρχεται σε αντίθεση με τις πεποιθήσεις του Διαφωτισμού του 19ου αιώνα, όπου ο Ορθολογισμός έκρινε τα πάντα: δηλαδή, ό,τι σκεπτόμαστε ως δημιουργία θα πρέπει να μπορούμε να το αποδείξουμε με τη λογική η στο εργαστήριο, διαφορετικά δεν υπάρχει.
Ισχύει αυτό που είπα πιο πάνω, το παρελθόν τροφοδοτεί το παρόν το οποίο όμως συνεχώς υποχωρεί προς το μέλλον με την ανακάλυψη νέων δεδομένων. Αυτή η διαδικασία δεν έχει τέλος και καταλήγουμε στον Ηράκλειτο πριν 2500 χιλιάδες χρόνια, Τα πάντα ρει, δηλαδή τα πάντα βρίσκονται σε μια συνεχή κατάσταση αλλαγής.

Ευχαριστίες

-Τέλος θέλω να εκφράσω τις ευχαριστίες μου στον Ηλία Μαρσέλλο για την μοναδική ευκαιρία που μου έδωσε να συμμετέχω στο συνέδριο του Κυθηραϊσμού στην Canberra της Αυστραλίας. Ο Κυθηραϊσμός έχει πραγματικά αγκαλιάσει τον πλανήτη Γη.
Προσωπικά θέλω να ευχαριστήσω το Μηνά και Ελένη Ραϊση, που κρατούν τη ζεστή φιλοξενία της Τσιριγώτικης παράδοσης, τους συμμαθητές μου Γιάννη Πρινέα και Σπύρο Καλοκαιρινό, τον Vic Kassimatis, το George Poulos, George Vardas και τον γιατρό Nicholas Comino από το Brisbane.
Θέλω επίσης να εκφράσω τις ευχαριστίες μου σε όλα τα μέλη της Κυθηραϊκής αδελφότητας της Canberra, και ειδικά τον πρόεδρό της Chris Lourantos, την ελληνική πρεσβεία για την αξέχαστη δεξίωση και γενικά όλους τους Κυθήριους της Αυστραλίας των οποίων τα ονόματά μου διαφεύγουν.
Τελευταία, αλλά όχι με λιγότερη αναγνώριση ευχαριστώ τον αγαπητό συνάδελφο Νίκο Πετρόχειλο για τις σημαντικές υποδείξεις του στο κείμενο.