Kalypso Michalakaki. Kytherian Immigrants and Their Organisations. History of the Kytherian Associations in Smyrna Alexandria and Attica.

***Important announcement. This book was printed in April 2013, and is now available for sale in Greece and Europe. Copies are being shipped to Australia, and it will soon be available for sale in Australia as well.

With additional chapters on the Kytherian Associations in Athens and Pireaus, and in Australia and the USAS.

Based on a Ph.D thesis completed at the University of Athens, Greece, under the supervision of Professor George Leontsinis.

Author: Kalypso Michalakaki

When Published: 2012

Publisher: Kytherian Associations of Athens and Pireaus, and the Kytherian World Heritage Fund

Available: From July 2012

Description:

Purchase from the author, Kalypso Michalakaki.

Email Kalypso here


CONTENTS


ABBREVIATIONS.....Pg. 10
PREFACE..... 11
INTRODUCTION..... 13

PART A

KYTHERIAN ASSOCIATIONAL ORGANISATION ABROAD..... 25

1st Chapter: Characteristics of the Kytherian migration to Smyrna.....27
2nd Chapter: Kytherian community of Smyrna.....29
3rd Chapter: Kytherian community of Alexandria.....61
4th Chapter: Associational organisation of U.S.A. and Australia.....87

PART B

KYTHERIAN ASSOCIATIONAL ORGANISATION IN GREECE

1st Chapter: Kytherian community of Piraeus – Kytherian Brotherhood Piraeus-Athens.....101
2nd Chapter: Kytherian community of Athens
Kytherian Association of Athens.....147
3rd Chapter: Embellishing Cultural Association of Alimos Myrtidiotissa......205
4th Chapter: Educational Welfare and contribution to Education and Culture.....229
Conclusion.....238

SOURCES AND BIBLIOGRAPHY.....243

APPENDIX

Α. Statutes of Kytherian Brotherhoods.....373
1.1. Kytherian Brotherhood of Smyrna(1887).....375
1.2. Kytherian Brotherhood of Smyrna (1892).....380
2. Statutes of Kytherian Brotherhoods of Australia
2.1. Kytherian Brotherhood of N. Wales (1922).....388
2.2. Kytherian Brotherhood of Sydney (1936).....391
2.3. Kytherian Brotherhood of Brisbane (1944).....395
2.4. Kytherian Brotherhood of Cambera (1985).....397
3. Statutes of Kytherian Brotherhoods of U.S.A.
3.1. Kytherian Brotherhood of N. York (1919).....398
3.2. Kytherian Brotherhood of Baltimore (1930).....399
3.3. Kytherian Brotherhood of St. Luis (S. Francisco 1918)
3.4. Kytherian Brotherhood “Gen. Koronaiou” of California (1950).....401

Through the history of the Kytherian Brotherhood of Piraeus and the Kytherian Association of Athens, elements of Australian contribution towards projects on the island emerge. This contribution can also be seen in the chapter “Educational Welfare and Contribution to Education and Culture”.

Below, (in Greek) is Section 3: The Kytherian Associations in Australia and America.

ΚΕΦΑΛΑΙΟ ΤΡΙΤΟ

ΣΩΜΑΤΕΙΑΚΗ ΟΡΓΑΝΩΣΗ ΤΩΝ ΚΥΘΗΡΙΩΝ
ΣΤΗΝ ΑΥΣΤΡΑΛΙΑ ΚΑΙ ΣΤΗΝ ΑΜΕΡΙΚΗ

Ένα άλλο ισχυρό ρεύµα Κυθηρίων µεταναστών κινείται κατά τον 19ο και 20όν αιώνα προς την Αυστραλία και την Αµερική. Η Κυθηραϊκή µετανάστευση προς την Αυστραλία έλαβε επιδηµικές διαστάσεις κατά την περίοδο 1890-1950. Οι Κυθήριοι έχουν µια παρουσία τουλάχιστον 130 ετών στην Αυστραλία, όπου βρίσκονται εγκατεστηµένοι κυρίως στο Σίδνεϋ, στην Καµπέρα και στη Βρισβάνη . Το µεταφορικό µέσο της συγκεκριµένης περιόδου, που συνέδεε τις δύο χώρες, Ελλάδα-Αυστραλία, ήταν φυσικά το πλοίο. Συγκεκριµένα, αναφέρουµε τα υπερωκεάνεια Κυρήνεια, Πατρίς, Αυστραλίς και Αµερικανίς, τα οποία περνούσαν µέσω του λιµανιού του Πορτ-Σάΐντ. Αργότερα, χρησιµοποιούνταν τα αεροπλάνα τα οποία αντικατέστησαν σταδιακά τα πλοία.
H ιστορία της κυθηραϊκής µετανάστευσης κατατάσσεται στην εθνική ιστορία, τόσο της Ελλάδας όσο και της Αυστραλίας. Οι Κυθήριοι µετανάστες ήταν τόσο σηµαντική δύναµη του Ελληνισμού στην Αυστραλία, ώστε να θεωρούνται ότι δηµιούργησαν την οικονοµική και πνευµατική του υποδοµή. Επίσης, ήταν σηµαντικός παράγοντας διαµόρφωσης κριτηρίων των ελληνικών µετοικεσιών που ακολούθησαν. Αρχικά ο ισχνός αριθµός και η διασπορά των Κυθηρίων στις αχανείς εκτάσεις της Αυστραλίας προξένησαν αδυναµίες στην οργάνωση του κυθηραϊσµού. Βέβαια, στις δυσκολίες της σωµατειακής οργάνωσης συνετέλεσε και η γενικότερη κοινωνική κατάσταση των Ελλήνων αποίκων στην Αυστραλία. Ο µεγάλος αριθµός σωµατείων καλλιέργησε καχυποψία, ανταγωνισµό και επιφυλακτικότητα. Σε πολλές περιπτώσεις τα εθνοτοπικά σωµατεία αποµόνωναν τα µέλη τους από τους οµογενείς «ξένους» και τον Έλληνα από τον Έλληνα .
Το φαινόµενο της µεγάλης σε αριθµό Κυθηραϊκής διασποράς στην Αυστραλία οδήγησε στα τελευταία χρόνια στη δηµιουργία ιστοσελίδας , όπου παρέχονται πληροφορίες για την κυθηραϊκή µετανάστευση και στοιχεία χρήσιµα για την σύνταξη οικογενειακών δέντρων. ∆ηµιουργήθηκε το 2003 από Κυθηρίους της διασποράς µε στόχο τη λειτουργία ενός αρχείου της πολιτιστικής κληρονοµιάς των Κυθήρων. Μάλιστα, η συγκεκριµένη ιστοσελίδα παρουσιάστηκε στα Κύθηρα τον Αύγουστο του 2005 από τον J. Prineas, κύριο οργανωτή της. Επίσης, ο Ηλίας Μαρσέλος, έχει ιδρύσει το Ινστιτούτο του Κυθηραϊσµού (2002), µε κύριο σκοπό την ανάπτυξη της επικοινωνίας και της σύσφιξης των δεσµών των απανταχού της γης Κυθηρίων, τόσο µεταξύ των µελών του Ινστιτούτου, όσο και µε άλλα µέλη Συλλόγων, σωµατείων, Ιδρυµάτων στην Ελλάδα και το εξωτερικό µε παρεµφερείς προς το Ιστιτούτο σκοπούς, σε προσωπικό, επαγγελµατικό επίπεδο .
O Ηλίας Μαρσέλος οργάνωσε σχετικά συνέδρια στα Κύθηρα και πρόσφατα στην Αυστραλία. Ακόµη, σχετικά µε τη σωµατειακή οργάνωση των Κυθηρίων στην Cambera της Αυστραλίας, το 2006. Για τη συλλογική οργάνωση των Κυθηρίων στην Αυστραλία, που εκφράστηκε µε την ίδρυση Αδελφοτήτων καθώς και για την κυθηραϊκή παροικία, γίνεται αναφορά από τον Αλλίµονο στη διατριβή του . Πληροφορίες και στοιχεία για την κυθηραϊκή µετανάστευση περιλαµβάνονται και στο βιβλίο του Ι. Κοµνηνού «Η εν ζωή Αυστραλία». Αναφέρονται επίσης σηµαίνουσες προσωπικότητες του ελληνισµού της Αυστραλίας, µεταξύ των οποίων και Κυθήριοι. Kαταγράφονται τα ονόµατά τους, ο χρόνος και ο τόπος εγκατάστασής τους στην Αυστραλία καθώς και οι επαγγελματικές τους ενασχολήσεις. Αναφέρεται, επίσης, ότι Κυθήριοι ευρίσκοντο στη Νότιο Αυστραλία.
Ο πρώτος Έλληνας στην Αυστραλία ήταν ο Κυθήριος Αθανάσιος Κοµνηνός, ο οποίος ήλθε από τη Σµύρνη, που ήταν η πρώτη του εγκατάσταση, στην Αυστραλία το 1877. Από τη Σµύρνη ήλθε στην Αυστραλία και ο Κυθήριος Νικόλαος Αρώνης. Παρατηρείται, δηλαδή, το γνωστό φαινόµενο της επαναµετανάστευσης µε την αλυσιδωτή µεταναστευτική κίνηση από Κύθηρα προς Σµύρνη και από Σµύρνη προς Αυστραλία και Αµερική. Τα παραπάνω επιβεβαιώνονται και από την προφορική µαρτυρία της Κυθήριας από την Αλεξάνδρεια που αναφέρθηκε στο προηγούµενο κεφάλαιο. Αλλά και ένα άλλο παράδειγµα είναι η περίπτωση του Νικόλαου Αρώνη, ο οποίος ήλθε από τη Σµύρνη στην Αυστραλία, το 1902.
Οι λόγοι που οδήγησαν τους Κυθηρίους να µεταναστεύσουν από την Σµύρνη ή την Αλεξάνδρεια προς Αυστραλία ή Αµερική ήταν δύο: αφενός οι καλύτερες οικονοµικές και επαγγελµατικές συνθήκες, αφετέρου ο κυθηραϊκός ιστός ο οποίος δηµιουργείτο σιγά - σιγά, οπότε οι εγκατεστηµένοι εκεί Κυθήριοι αναζητούσαν την ενίσχυσή του µε µέλη των οικογενειών τους ή συγχωριανών τους ή γενικότερα των συµπατριωτών τους.
Σχετικά µε την κυθηραϊκή διασπορά σε Σίδνεϋ και Καµπέρα έχει πραγµατοποιηθεί µελέτη που αφορά στη διαχρονική προσέγγιση της κυθηραϊκής ταυτότητας στην Αυστραλία κάνοντας µια ιστορική αναδροµή τα cafés της υπαίθρου . Tα cafés και τα fish shops των Κυθηρίων δηµιουργήθηκαν στο Σίδνεϋ και αργότερα σε µικρές πόλεις της αυστραλιανής υπαίθρου της νοτίου Ουαλίας και της Κουησλάνδης. Γι’ αυτό και έχουµε στη διάθεσή µας το καταστατικό της Κυθηραϊκής Αδελφότητας της Ουαλίας. (βλ. παράρτηµα σ. 388). Σχετικά µε το θέµα έχουν ασχοληθεί κατά καιρούς επιστήµονες της ελληνικής µετανάστευσης στην Αυστραλία . Τα cafés των Κυθηρίων κατέκλυσαν την ύπαιθρο της Αυστραλίας από το 1920 µέχρι τα τέλη της δεκαετίας του 1960. Aπό τα τέλη της δεκαετίας του 1960 οι Κυθήριοι άρχισαν να εγκα- ταλείπουν τις µικρές πόλεις της υπαίθρου και να συγκεντρώνονται στο Σίδνεϋ, στην Καµπέρα και στο Μπρίσµπαν.
Απαραίτητος συνδετικός κρίκος των αποδήµων Κυθηρίων στην Αυστραλία είναι τα θρησκευτικά τους σύµβολα, όπως καθορίζονται στα καταστατικά των Αδελφοτήτων. Πρόκειται για την Παναγία τη Μυρτιδιώτισσα, τον Άγιο Θεόδωρο και την Αγία Μόνη. H µεταφορά των Αγίων προστατών των Κυθήρων στο τόπο µετανάστευσης των Κυθηρίων αποίκων µετέτρεψε το χώρο σε τόπο. Η λατρεία αυτή ανακαλεί στη µνήµη τους τη γενέθλια γη τους . Oι εορτασµοί των επετείων από τα κυθηραϊκά σωµατεία της διασποράς εκφράζουν την κυθηραϊκή ταυτότητα. Ο εορτασµός των Αγίων, µάλιστα, ανακοινώνεται στον κυθηραϊκό τύπο και τα τελευταία χρόνια και στην ιστοσελίδα των Κυθήρων . Έχουµε ήδη µιλήσει για τη λατρεία των Κυθηρίων προς την Παναγία τη Μυρτιδιώτισσα. Εδώ θα αναφερθούµε σύντοµα στον Όσιο Θεόδωρο και την Αγία Ελέσα, τοπικούς αγίους των Κυθήρων. Ο Όσιος Θεόδωρος γεννήθηκε στη Κορώνη της Μεσσηνίας. Μεγαλώνοντας πήγε στη Ρώµη, ενώ είχε ήδη γίνει διάκονος και αργότερα στη Μονεµβασία και από εκεί στα Αντικύθηρα. Εγκαταστάθηκε εκεί στη Μονή Βάκχου και Σεργίου. Στα Κύθηρα πήγε να µονάσει κατά τη περίοδο του Ρωµανού Β΄(959-963) ή Νικηφόρου Φωκά(963-969) . Έζησε έντεκα µήνες στα Κύθηρα, ασκητικά και πέθανε στις 12 Μαΐου, γι’ αυτό κάθε χρόνο τελείται την ηµέρα αυτή η τοπική γιορτή του προστάτη των Κυθήρων . Ο τάφος του Οσίου βρίσκεται στον οµώνυµο ναό. Πιστεύεται, ότι αυτός χτίστηκε στο πεδίο του προγενέστερου ναού των Αγίων Σεργίου και Βάκχου. Η Αγία Ελέσσα γεννήθηκε στην Πελοπόννησο από πατέρα ειδωλολάτρη και µητέρα Χριστιανή. Στα 14 χρόνια της και, ενώ έχασε την µητέρα της που την βάπφτισε Χριστιανή, σκέφτηκε ότι δε µπορεί να ζήσει µε τον ειδωλολάτρη πατέρα της, και γι’ αυτό έφυγε για τα Κύθηρα όπου και ασκήτευσε. Εκεί την βρήκε ο πατέρας της και, αφού την βασάνισε, την αποκεφάλισε τη 1η Αυγούστου 375 µ.Χ. Έτσι ο τοπικός εορτασµός της ορίζεται κάθε πρώτη Αυγούστου και γίνεται στη µονή της Αγ. Ελέσας στα Κύθηρα, όπου µαρτυρείται ότι αρχικά διεσώθη, ενώ καταδιωκόταν από τον πατέρα της.
Η ανάγκη εορτασµού των τοπικών Αγίων στους τόπους µετοίκησης εκφράζεται µε την παράλληλη ίδρυση των ελληνικών Κοινοτήτων και ελληνικών ναών. Πιο συγκεκριµένα, ο πρώτος ελληνικός ορθόδοξος Ναός στο Σίδνεϋ, της Αγίας Τριάδος, ανηγέρθη το 1898 και την ίδια χρονιά συστάθηκε η Ελληνική Κοινότητα του Σίδνεϋ, ενώ ο πρώτος ελληνικός ορθόδοξος Ναός της Μελβούρνης, ο Ευαγγελισµός της Θεοτόκου, ανηγέρθη το 1900 και ένα χρόνο αργότερα συστάθηκε η ελληνική Κοινότητα της Μελβούρνης. Μέρος της κυθηραϊκής ταυτότητας αποτελεί η λατρεία της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας, σύµβολο των Κυθηρίων. Ο ιδιαίτερος αυτός θρησκευτικός δεσµός των Κυθηρίων µε την Παναγία την Μυρτιδιώτισσα εκδηλώνεται µε την ανέγερση ναού αφιερωµένου σ’αυτήν, στο προάστιο του Σίδνεϋ Cogra Kogarah, καθώς και στο Ντάµπο . Συγκεκριµένα, στην ανέγερση εκκλησίας την Παναγία τη Μυρτιδιώτισσα στο Ντάµπο το έτος 1960, αναφέρεται ο Τσούνης στη διδακτορική του διατριβή στην οποία κάνει λόγο και για άλλες ελληνικές ορθόδοξες εκκλησίες της Αυστραλίας.
Η αναγκαιότητα της παρουσίας της αυθεντικής εικόνας της προστάτιδας του νησιού στην Αυστραλία κατά τον εορτασµό της στις 24 Σεπτεµβρίου επεκτάθηκε και εκτός του κύκλου της κυθηραϊκής παροικίας, µε συνέπεια ο Αρχιεπίσκοπος Αυστραλίας Ιεζεκιήλ το 1972 να ζητήσει από τον τότε Μητροπολίτη Γυθείου και Οιτύλου Σωτήριο, όπου ανήκε η Μητρόπολη Κυθήρων, να επιτρέψει τη µεταφορά της εικόνας στην Αυστραλία για τον εορτασµό. Ωστόσο, η Ιερά Σύνοδος απάντησε αρνητικά επικαλούµενη λόγους ασφαλείας της εικόνας. Ως συµβιβαστική λύση προτάθηκε η αποστολή αντιγράφου προς την Αρχιεπισκοπή Αυστραλίας .
Για την Παναγία τη Μυρτιδιώτισσα η παράδοση αναφέρει την εύρεση της εικόνας το 1160 ή τον 15ο αιώνα, στην περιοχή της σηµερινής Μονής από ένα βοσκό. Η σκηνή είναι αποτυπωµένη στην εικόνα που φιλοτεχνήθηκε από το Νικόλαο Θεόφιλο Σπιθάκη το 1837. Πήρε δε το όνοµα Μυρτιδιώτισσα από τον τόπο που βρέθηκε, σε µία περιοχή δυτικά των Κυθήρων, η οποία ήταν κατάφυτη από µυρτιές .
Η θρησκευτικότητα των Κυθηρίων µεταναστών, εκτός από την τέλεση των εορτασµών των τριών Αγίων, αποτυπώνεται και σε ένα από τα σύµβολα της σφραγίδας της Κυθηραϊκής Αδελφότητας που είναι τα παρακάτω: το νησί των Κυθήρων που βρίσκεται στη µέση και αναφέρεται στο πραγµατικό, στο γεωφυσικό στοιχείο, δεξιά η εικόνα της προστάτιδας του νησιού Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας, που αναφέρεται στο θρησκευτικό σύµβολο και αριστερά η λατρευόµενη Θεά Αφροδίτη, που αποτελεί το µυθικό σύµβολο. Στο κέντρο και γύρω από τη σφραγίδα βρίσκονται οι λέξεις: «Κυθηραϊκή Αδελφότητα Αυστραλίας τα Κύθηρα». Το σχήµα του νησιού εκπροσωπεί τη φυσική του κατάσταση, η προστάτιδα των Κυθήρων Παναγία εκπροσωπεί το θρησκευτικό σύµβολο και η Θεά Αφοδίτη εκφράζει το µυθικό σύµβολο . Εποµένως η σφραγίδα παραπέµπει τους Κυθηρίους απόδηµους της Αυστραλίας στο νησί τους και ανασύρει και διατηρεί στη µνήµη τους, τα χαρακτηριστικά στοιχεία του γενέθλιου τόπου.
Σύµφωνα µε το Καταστατικό της Κυθηραϊκής Αδελφότητας του Σίδνεϋ που συντάχτηκε το 1922 στην ελληνική γλώσσα, βασικοί σκοποί της Αδελφότητας είναι η σύσφιξη των σχέσεων µεταξύ των Κυθηρίων που διαµένουν στο Σίδνεϋ, η βοήθεια και η προστασία των απόρων Κυθηρίων, καθώς και η συνδροµή σε οποιοδήποτε κοινωφελές έργο (βλ. παράρτηµα σ. 391, 394).
Στο 45ο άρθρο ορίζεται η υποχρέωση της Αδελφότητας να τελεί τρία πανηγύρια στον Ιερό Ναό της Ελληνικής Ορθοδόξου Κοινότητας, τα οποία θα σχετίζονται άµεσα µε το θρησκευτικό συναίσθηµα των Κυθηρίων. Πρόκειται για πανηγύρια που διοργανώνονται στη γιορτή της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας, του Αγίου Θεοδώρου και της Αγίας Ελέσσας (Οσιοµάρτυρες). Μια από τις δραστηριότητες αυτής της Αδελφότητας αποτελεί η έκδοση µηνιαίων περιοδικών “newsletter”.
Η Κυθηραϊκή Αδελφότητα του Σίδνεϋ, με εγγεγραμμένες πάνω από 550 οικογένειες, αριθµεί πάνω από 1.500 µέλη. Η αριθµητική δύναµη της Αδελφότητας του Μπρίσµπαν είναι επίσης 1500 µέλη µε εγγεγραµµένες 550 οικογένειες και της Καµπέρα ανέρχεται περίπου στα 250 µέλη που προέρχονται από 120 οικογένειες περίπου. Εκτός από τα τρία µεγάλα σωµατεία, οι Κυθήριοι συσπειρώνονται και σε ένα άλλο άτυπο σωµατείο, το Καραβίτικο, το οποίο συμπεριλαμβάνει αποκλειστικά καταγόµενους από τον Καραβά των Κυθήρων. Το σωματείο αυτό εορτάζει στις 12 Φεβρουαρίου τον Άγιο Χαράλαµπο, τον Άγιο του χωριού τους. Kαι εδώ ο συµβολισµός µεταφέρεται από τον τόπο καταγωγής τον Καραβά των Κυθήρων στο τόπο µετανάστευσης, στην ευρύτερη περιοχή του Σίδνεϋ. Tην σχετική δραστηριότητα καταγράφει η ιστοσελίδα του Κythera family-net.
Ακολουθεί χρονολογικά η Κυθηραϊκή Αδελφότητα του Μπρίσµπαν, η οποία δηµιουργήθηκε το 1944 (βλ. Καταστατικό σ. 395-396). Κατά τον Αλίµονο υπήρχε Κυθηραϊκός σύλλογος στο Κουίνσλαντ ήδη από το 1934 και στη πόλη Καµπέρα από τo 1985. ∆ιευκρινίζουµε ότι Κουίνσλαντ είναι ο νοµός και Καµπέρα η πρωτεύουσά του . Το Καταστατικό που διαθέτουµε συντάχθηκε το 1944 και αναφέρεται σε εταιρεία του υποµνήµατος της Κυθηραϊκής Αδελφότητας (βλ. παράρτηµα σ. 397). Βασικός σκοπός της εταιρείας, σύµφωνα µε το καταστατικό της είναι: η διαχείριση των οικονοµικών της Κυθηραϊκής Αδελφότητας µε την ιδιότητα της εταιρείας, ώστε να έχει τη δυνατότητα να κάνει συναλλαγές οικονοµικού τύπου. Η Επωνυμία της εταιρείας αυτής, κατά το καταστατικό της είναι Κυθηραϊκή Αδελφότητα του Κουίνσλαντ . Επιπλέον, στους σκοπούς της Αδελφότητας περιλαµβάνεται η φροντίδα, η προσφορά ευκαιριών και η διευκόλυνση ατόµων που έχουν γεννηθεί στα Κύθηρα, των οικογενειών και των συγγενών τους. Καθορίζονται επίσης, οι εορτασµοί των τοπικών-Κυθηραϊκών θρησκευτικών Αγίων. Συγκεκριµένα, του Αγίου Θεοδώρου στις 12 Μαΐου, της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας στις 24 Σεπτεµβρίου και της Αγίας Ελέσσας την 1η Αυγούστου µε τη συνοδεία αρτοκλασίας .
Οι Κυθήριοι ανέπτυξαν γενικά σηµαντική επιχειρηµατική δραστηριότητα στην Αυστραλία και δημιούργησαν από τις πλέον πολυάριθµες και δραστήριες ελληνικές κοινότητες που διακρίθηκαν σε πολλούς τοµείς δραστηριότητας. Αυτό συνετέλεσε στην προσφορά τους στην οικονοµική και κοινωνική ζωή των συµπατριωτών τους. Πέρα, όµως, από τη µεγάλη προσφορά τους στην εστία µετανάστευσης, οι Κυθήριοι επιχειρηµατίες προέβησαν σε εξίσου σηµαντικές προσφορές προς τη γενέτειρά τους. Aναφέρουµε χαρακτηριστικά το Γρηγόρη Κασιµάτη του οποίου η οικογένεια ανέπτυξε κοινωφελή δράση . Προσέφερε οικόπεδα για την ανοικοδόµηση του Γηροκοµείου Κυθήρων και του Νοσοκοµείου Κυθήρων . Η οικογένειά του ανέπτυξε φιλανθρωπική δράση και στην Αυστραλία. Οι Κυθήριοι πάροικοι της Αυστραλίας βοήθησαν το γενέθλιο τόπο τους σε µικρά και µεγάλα έργα του νησιού κάνοντας εράνους. Τέτοια έργα είναι: το Γυµνάσιο στη Χώρα, σχολεία, νοσοκοµείο, γηροκοµείο, λιµάνια, δρόµοι.
Από το τέλος του 19ου αιώνα, παράλληλα µε τα µεταναστευτικά ρεύµατα προς την Αυστραλία, παρατηρούνται και µεταναστευτικά ρεύµατα προς την Αµερική Το µαζικό µεταναστευτικό ρεύµα προς την Αµερική πρωτοεµφανίστηκε στη δεκαετία του 1890 και ήταν µεγαλύτερο από εκείνο της Αυστραλίας κατά την ίδια εποχή. Οι ιδιαίτερες κοινωνικοπολιτικές συνθήκες οδήγησαν και σε ένα µεταγενέστερο µεταναστευτικό ρεύµα προς την Αµερική. Συγκεκριµένα, στα χρόνια του Μεσοπολέµου, ο αριθµός των παλαιών εµπορικών παροικιών περιορίστηκε, ενώ αντίθετα αυξήθηκαν οι νέες περιοχές εγκατάστασης, που δηµιουργήθηκαν εξαιτίας της µαζικής µετανάστευσης. Οι Έλληνες του εξωτερικού είχαν γίνει εκεί δεκτοί κάτω από αφοµοιωτικές πιέσεις, καθώς µετά το 1922 οι δεσµοί τους µε την Ελλάδα, και ιδιαίτερα µε το ελληνικό κράτος, είχαν αποδυναµωθεί. Στις παραµονές του Β’ Παγκοσµίου Πολέµου η διαδικασία αυτή είχε ως αποτέλεσµα την αναδιαµόρφωση της σχέσης ανάµεσα στους Έλληνες του εξωτερικού και των κοινωνιών που τους φιλοξενούσαν, καθώς και με τους µετανάστες στην Ελλάδα. Αν και η σχέση της Ελλάδας µε τους Έλληνες του εξωτερικού στην περίοδο του Μεσοπολέµου αρχικά αποδυναµώθηκε, ωστόσο πριν από το Β’ Παγκόσµιο Πόλεµο παρέµεινε ενεργή, υπό νέα όµως βάση. Η κατάρρευση της Μεγάλης Ιδέας τερµάτισε τη συγκεκριμένη µακρόχρονη πολιτική της Ελλάδας, η οποία ζητούσε τη βοήθεια των Ελλήνων του εξωτερικού. Πριν από το 1922 η βοήθεια αυτή αφορούσε σε οικονοµικές συνεισφορές, πολιτική υποστήριξη στην Μεγάλη Ιδέα και αποστολή εθελοντών για τους Βαλκανικούς πολέµους και τον Α΄ Παγκόσµιο Πόλεµο. Ωστόσο, οι προσπάθειες για την οικονοµική ανόρθωση της χώρας δεν µπορούσαν να τελεσφορήσουν. Γύρω στο 1930 Έλληνες από τις Ηνωµένες Πολιτείες και την Αίγυπτο άρχισαν να επενδύουν στην Ελλάδα. Η δικτατορία του Μεταξά προσπάθησε να επιτύχει την πολιτική στήριξη των Ελλήνων της Αιγύπτου και των Ηνωµένων Πολιτειών. Η πολιτική προς τους µετανάστες στις Ηνωµένες Πολιτείες καθοριζόταν από την πολιτική γραµµή που θα ακολουθούσε το Κογκρέσο. Κατά την περίοδο του Μεσοπολέµου παρατηρήθηκε µείωση του ρεύµατος της µετανάστευσης από την Ελλάδα. Όταν οι Ηνωµένες Πολιτείες έθεσαν φραγµό στη µετανάστευση το 1924, ο αριθµός των Ελλήνων που εισέρχονταν στη χώρα µειώθηκε. Η µαζική µετανάστευση από την Ελλάδα άρχισε στα τέλη του 19ου αιώνα και µέχρι τα 1930 υπήρχαν σχεδόν 200.000 Έλληνες στις Ηνωµένες Πολιτείες. Η ντόπια κοινωνία επιθυµούσε να ενσωµατωθούν όλοι οι µετανάστες και να εξαµερικανιστούν .
Τα πλοία που εξυπηρέτησαν τη γραµµή Ελλάδα - Αµερική ήταν την περίοδο πριν το Β΄ Παγκόσµιο πόλεµο και στις αρχές του 20ού αιώνα τα υπερωκεάνεια: Μωραϊτης, Πατρίς 1, Πατρίς 2 και Βύρων. H εφηµερίδα Λακωνία του Μαϊου του 1911 ανέφερε ότι τα καράβια Πατρίς, Θεµιστοκλής και Αθήναι προσέγγιζαν από το Γύθειο για Νέα Υόρκη . Μετά τον πόλεµο τα υπερωκεάνεια Νέα Ελλάς, Βασίλισσα Φρειδερίκη, Ολυµπία, και Άννα Μαρία εκτελούσαν το δροµολόγιο Ελλάδα - Αµερική. Τα υπερωκεάνεια αποτέλεσαν το µέσο που µετέφερε τους Έλληνες µετανάστες στην Αµερική, µεταξύ των οποίων και τους Κυθηρίους, τη χρονική περίοδο πριν από το Β΄ παγκόσµιο πόλεµο έως τις αρχές του 20ού αιώνα. Αργότερα χρησιµοποιήθηκαν τα αεροπλάνα που αντικατέστησαν σταδιακά τα πλοία.
Μέσα σ’ αυτό το γενικότερο µεταναστευτικό πλαίσιο εντάχθηκαν και οι Κυθήριοι. Αρχειακό υλικό των ∆ηµοτικών διαµερισµάτων των Κυθήρων αποτυπώνει αυτή την κινητικότητα. Παραθέτουμε ενδεικτικά ορισμένο από αυτό το απόσπασµα του Μητρώου Αρρένων της Κοινότητας του Ποταµού του 1899 περιλαµβάνει τα παρακάτω κυθηραϊκα ονόµατα, όπως του Κορωναίου Παναγιώτη του Κυριάκου που διαµένει στην Αµερική, µε αύξοντα αριθµό 8. Ένα άλλο χαρακτηριστικό δείγµα αποτελεί η πηγή του εκλογικού καταλόγου της Κοινότητας Αρωνιαδίκων, όπου αναφέρεται ο Αρώνης ή Καστρίσιος Κων/νος του Θεοδώρου, ετών 34, γεωργός, που διαµένει στην Αµερική. Στην ίδια πηγή καταγράφονται και τα παρακάτω ονόµατα µε τα εξής στοιχεία: µε αριθµό 34 ο Αρώνης ή Μινούκος ∆ηµήτριος του Εµµανουήλ µε αριθµό 7, 34 ετών, γεωργός, ο Αρώνης Παναγιώτης του ∆ηµητρίου, 42 ετών, σιδηρουργός, µε αριθµό 13 και Αρώνης Λεωνίδας του ∆ηµητρίου, 29 ετών, σιδηρουργός, µε αριθµό 20 .
Στρατολογικός πίνακας του 1933 καταγράφει τον Βενάρδο Ιωάννη του Κωνσταντίνου από την Αγ. Αναστασία, οικισµό µεταξύ Ποταµού και Καραβά, κατ’ επάγγελµα µάγειρας, να έχει µόνιµη κατοικία την Αµερική . Επίσης, στρατολογικός πίνακας του έτους 1938 του Ποταµού παρουσιάζει τον Σουρή ∆ηµήτρη του Γεωργίου, με έτος γέννησης το 1917, να διαμένει στην Αµερική .
Συνέπεια αυτής της πληθυσµιακής κινητικότητας καθώς και της εγκατάστασής τους υπήρξε ίδρυση Αδελφοτήτων σε πόλεις - εστίες της Κυθηραϊκής εγκατάστασης: N. Υόρκη, Βαλτιµόρη, Άγιος Λουδοβίκος, Καλιφόρνια . Πρώτη Κυθηραϊκή Αδελφότητα στην Αµερική είναι του Αγίου Λουδοβίκου, η οποία ιδρύθηκε το 1918 (βλ. παράρτηµα σ. 401). Η Κυθηραϊκή Αδελφότητα στη Νέα Υόρκη, που είναι και η µεγαλύτερη, ιδρύθηκε το 1919. Βασικοί σκοποί της είναι η ανάπτυξη της ιδέας της αλληλεγγύης και αλληλοβοήθειας, η έµπνευση σεβασµού και αγάπης προς τους θεσµούς της θετής πατρίδας, η καλλιέργεια αγαθών σχέσεων των µελών προς τους Αµερικανούς συµπολίτες τους, η διακήρυξη των αισθηµάτων και καθηκόντων προς την Πατρίδα και τη θρησκεία. Επίσης, η
παροχή ηθικής και υλικής υποστήριξης στα µέλη της Αδελφότητας και η περίθαλψη των ασθενών και αναπήρων µελών .
Tακτικά µέλη της Αδελφότητας είναι τα διαµένοντα στην Νέα Υόρκη και στα περίχωρά της (βλ. παραρτ. σ. 398). Στο 18ο άρθρο του καταστατικού ορίζεται, ότι οι Κυθήριοι που ασθενούσαν, ή υφίσταντο κάποια σωµατική βλάβη, δικαιούντο χρηµατικού βοηθήµατος µόνο µία φορά το έτος µε την έγκριση του διοικητικού συµβουλίου και υπήρχε συγκεκριµένος περιορισµός για τη χρονική διάρκεια χορήγησης του βοηθήματος στο ίδιο πρόσωπο. Κάθε τακτικό µέλος µε ανάγκη νοσηλείας στο νοσοκοµείο δικαιούτο χρηµατικό βοήθηµα $ 20,00 την εβδοµάδα µέχρι πέντε εβδοµάδες. Εάν κρινόταν αναγκαίο, ήταν δυνατόν να του παραχωρηθεί επιπλέον αναρρωτική βοήθεια µέχρι $ 15.00 την εβδοµάδα για δύο συνεχείς εβδοµάδες. Προέβλεπε, επίσης, την κατ’ οίκον νοσηλεία και μετά από τη φροντίδα περιποιήσεως του γιατρού της Αδελφότητας το πάσχον µέλος δικαιούτο χρηµατικού βοηθήµατος $15.00 την εβδοµάδα και τις υπηρεσίες του γιατρού της Αδελφότητας µόνο για τρεις συνεχείς εβδοµάδες .
Προέβλεπε, επίσης, χρηµατικό βοήθηµα $ 100.000 χωρίς καµία άλλη υποχρέωση. Επιπλέον, για την κηδεία απόρου µέλους της η Αδελφότητα προέβλεπε, όχι πάνω από $ 100.000 και την παροχή της αναγκαίας φροντίδας. Στο 22ο άρθρο καθορίζεται ο εορτασµός της Αδελφότητας την πρώτη Κυριακή µετά τις 24 Σεπτεµβρίου µε συνοδεία αρτοκλασίας και κατά προτίµηση στον Καθεδρικό Ναό όπου υπήρχε και η εικόνα της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας, η οποία δωρήθηκε στο Ναό από την Κυθηραϊκή Αδελφότητα Νέας Υόρκης. Στο 23ο άρθρο καθορίζεται η σφραγίδα, η οποία και φέρει το έµβληµα της Αδελφότητας: η περιστερά µε κλάδο ελαίας .
H Kυθηραϊκή Αδελφότητα της Νέας Υόρκης πραγµατοποιεί τρεις εκδηλώσεις το χρόνο. Κορυφαία εορταστική εκδήλωση είναι, όπως προαναφέρθηκε, ο εορτασµός της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας, με την αφιερωμένη σε Αυτήν Εικόνα, στολισµένη µε λουλούδια και µυρτιές. Μετά τον εκκλησιασμό συγκεντρώνονταν για φαγητό και χορό, ώστε µε αφορµή το θρησκευτικό εορτασµό να προσφέρεται η ευκαιρία στους Κυθηρίους της Νέας Υόρκης να συσπειρώνονται. Ίδια ευκαιρία παρουσιάζεται και τον Ιανουάριο µε την κοπή της βασιλόπιτας, όπου προσφέρονται δώρα στα παιδιά σε κέντρο της πόλης. Το καλοκαίρι οργανώνεται εκδροµή σε παραλία της Νέας Υόρκης . Στην πρόσκληση αναφέρεται στο κάλεσµα καφέ και άρτου σε κάποιο χώρο της κοινότητας και στο µεσηµβρινό γεύµα που ακολουθεί σε εστιατόριο της Νέας Υόρκης. Στον εορτασµό συµµετείχαν περίπου 50 άτοµα, ενώ παλιότερα συµµετείχαν 120. Όλες αυτές οι ευκαιρίες έχουν σκοπό τη διατήρηση των σχέσεων των Κυθηρίων που ζουν στη Ν. Υόρκη και στα περίχωρά της.
Αδελφότητες από τα Κύθηρα ιδρύθηκαν στη Βαλτιµόρη το 1930 και στη Καλιφόρνια το 1950. Στη Βαλτιµόρη και στα περίχωρα οι Κυθήριοι δηµιούργησαν την Κυθηραϊκή Αδελφότητα Βαλτιµόρης και περιχώρων. Ένα σηµαντικό στοιχείο είναι ο συµβολισµός στη σφραγίδα. Σύµφωνα µε το πιο πρόσφατο καταστατικό, φέρει το έµβληµα της Αδελφότητας στο κέντρο και περιμετρικά την ονοµασία της στην ελληνική και αγγλική γλώσσα . Σκοπός της Αδελφότητας ήταν η ανάπτυξη της αλληλεγγύης και αλληλοβοήθειας. Επιπλέον, η παροχή ηθικής και υλικής υποστήριξης στα µέλη της Αδελφότητας και η περίθαλψη ασθενών και αναπήρων µελών. Στο 22ο άρθρο του καταστατικού καθορίζεται ο εορτασµός της Αδελφότητας στη γιορτή της ιάσεως του Παραλύτου από την Παναγία την Μυρτιδιώτισσα. Ως ημέρα εορτασμού ορίζεται η πρώτη Κυριακή µετά την 24η Σεπτεµβρίου µε αρτοκλασία και κάθε επισηµότητα στο κοινοτικό Ναό. Το δε βράδυ της ίδιας ηµέρας γίνεται χοροεσπερίδα. Στο 21ο άρθρο του καταστατικού ορίζεται η φιλική σχέση µε άλλα σωµατεία όµοιας φύσεως είτε αυτά είναι εγκατεστηµένα στη Βαλτιµόρη, είτε σε άλλες πόλεις. Στο πιο πρόσφατο καταστατικό καθορίζεται με ακρίβεια η επισηµότητα µε την οποία εορτάζεται η Παναγία η Μυρτιδιώτισσα. (βλ. παράρτηµα σ. 399,400).
Ιδιαίτερο ενδιαφέρον παρουσιάζει το καταστατικό της Κυθηραϊκής Αδελφότητας της Καλιφόρνιας του 1950, το οποίο εκτός από την επωνυµία της Κυθηραϊκής Αδελφότητας, φέρει και την επωνυµία του Πάνου Κορωναίου: «By-laws of the Cytherian brothterhood General Koronaios». Το κύριο γραφείο της Αδελφότητας είναι στην πόλη Oalkand, χώρα Alameda, κράτος Καλιφόρνιας. O ετήσιος, κυρίως θρησκευτικός εορτασµός της Αδελφότητας είναι η 24η Σεπτεµβρίου, ηµέρα εορτασµού της Παναγίας της Μυρτιδιώτισσας. Ο κύριος συµβολισµός της Αδελφότητας αποτυπώνεται στη σφραγίδα της, όπου στο κέντρο είναι χαραγµένη η εικόνα του καταγόµενου από τον Ποταµό Κυθήρων στρατηγού Kορωναίου και στο περιθώριο το όνοµα Cytherian Brotherhood. Εκτός από το πρωταρχικό καταστατικό του 1950, έχοντας στη διάθεσή µας και το καταστατικό του 1997, που αναθεωρήθηκε, µπορούµε να προβούµε σε ορισµένες επιπλέον παρατηρήσεις (βλ. παράρτηµα σ. 402,403).
Στους στόχους της Αδελφότητας συµπεριλαµβάνονται η προώθηση και διευκόλυνση του συμφέροντος τους των προσώπων των οποίων η καταγωγή είναι από το νησί Kythera, ώστε να ενισχυθούν οι κοινωνικές δραστηριότητες µεταξύ των µελών της και να επεκταθεί η ηθική και υλική βοήθεια στους ενδεείς κατοίκους Kythera. Μία άλλη σηµαντική παρατήρηση είναι ότι στον τίτλο του καταστατικού του 1950 αναφέρεται το επίθετο του Κυθήριου στρατηγού Πάνου Κορωναίου, προσώπου Ευρωπαϊκής Εμβέλειας με στρατιωτική, πολιτική και κοινωνική δράση. Και οι Κυθήριοι πάροικοι της Αµερικής συνετέλεσαν σε έργα του νησιού µε αντιπροσωπευτικές προσφορές το Λουράντειο ∆ηµοτικό Σχολείο Καρβουνάδας από τον οµογενή Λουράντο και το ∆ηµοτικό Σχολείο Λειβαδίου µε την προσφορά του οµογενή Σεµιτέκολου.
Και στην Αµερική λειτούργησε το οικογενειακό σύστηµα για τους Κυθηρίους. ∆ηλαδή, εγκαθίστατο αρχικά ένα µέλος της οικογενείας το οποίο στη συνέχεια καλούσε και κάποιο άλλο στον τόπο εγκατάστασης.