Theotokis Theodoulou examines the ship's lead anchor stock, about 1.4 metres long and weighing close to 200kg

Exploring the site where the Antikythera mechanism was found

Maybe there is a second shipwreck near the one where the famous Antikythera mechanism was found, says the Brendan P Foley, head of research on the Antikythera Research Project. "We are the focus of international concern, and experts from around the world await the results of our research."

"You know, I feel such excitement, I often dream about and think about the Antikythera shipwreck. What can be hidden on the seabed. And one more thing: if from one sunken ship we managed to recover such wonderful discoveries, imagine if we could explore the hundreds of thousands of ancient wrecks that are in the waters of the Mediterranean - what we could find! And how will these discoveries change our knowledge of the ancient world, and especially our knowledge of Greek culture."

Brendan Foley's heads the team of Americans, who are undertaking the new underwater surveys will be done on the small island of Antikythera, which lies between Kythera and the coast of Crete, and which has become world renowned thanks to the famous antikythera mechanism.

Foley is very handsome, and has superb facial features. He could have become an actor if he did not have so much love for archeology, diving and technology. Gifted, with profound knowledge in all three areas, this scientist from the Woods Hole Oceanographic Institute in Massachusetts found himself back in Greece for the umpteenth time. He was delivering the end of the brilliant report on the wreck and the mechanism at the National Archaeological Museum (EAM), a few days ago. He spoke to the "Kathamerini" about the research project which will start on September 15 and will end on October 15 at the place where the original Roman hull was found.

And second ship to the bottom?

Foley is a member of a whole group of of researchers from different countries and disciplines, supported by Greek and international funding. Among them, Greek scientists active in the Department of Underwater Antiquities, headed by Angela Simosi, Swiss engineers and watchmakers (Hublot is the major sponsor and has built the replica of the mechanism seen in SCM), and U.S. experts, all working closely.

The group has undertaken preparatory work over the last two years, so they know exactly the challenges they face. The largest of these? "That we will not only focus on the findings of the ocean floor, as made by sponge divers in 1900 and Jacques Cousteau in 1976, but we propose to dig into the ocean floor. This is because the ship was a commercial trading vessel, so you can reasonably speculate that it may have carried other items of valuable cargo, which will probably be well preserved. You may also find other parts of the mechanism or other mechanisms. Also, we want to explore a second wreck, close to where the sculptures, amphorae and mechanism were found. It is located 250 meters away and carried the same type of pottery. This was discovered two years ago. "Apparently it followed the same route, may have been manned by members of the same group, and the ship may also contain an antikythera device," says Foley, barely hiding his impatience to dive into the waters of the Aegean.

Exosuit diving gear

And why not feel impatient, when you are in possession of the latest technology - the diving outfit Exosuit - that could well be featured on a mission into outer space. It gives the user the opportunity to dive to a depth of 300 meters for as long as 3-4 hours. The Exosuit was first tested off of Rhode Island, where biologists used it to study the nervous system of living organisms and molluscs, which live deep on the ocean floor. Study of these organisms is contributing to cancer research.

Now this unique outfit will be utilised by Foley and the other marine archaeologists to explore the ocean depths off Antikythera. Note that the sponge divers who explored the wreck off Antikythera worked at a depth of 30 feet deep, sometimes reaching the 75 feet, with natural breathing. They remained on the bottom for only a few minutes. The wreck and artefacts however are scattered across the ocean floor in various places, a depths from 30 to 150 meters.

"I have worked with the Department of Underwater Antiquities since 2001, when I was still a PhD student at the Massachusetts Institute of Technology (MIT)," says Foley. "I participated in the investigation of the sunken ship at a stage when he began to devise new technological breakthroughs. And I must tell you with pride that Greece is the place where these were first tested. The largest number of underwater archeology surveys and field work has been conducted here. Experts from around the world await the results. We have become the centre of international interest.

I love Greece, I consider it my second home. Together with Sweden, which is where I reside; my wife is also Swedish. As non-Greeks it is a huge honor to be able to see and touch the most important shipwrecks of antiquity. For So many years I am got tired of reading in the foreign press negative things about the country. Greece has clearly achieved great things, including research into the wreck off ANtikythera. I believe that the mission will boost the morale of the Greeks and simultaneously will create very positive impressions abroad. I am very eacited about it ... ".

Technology

The 2014 project will feature the latest, most advanced submersible technology. From robotic mapping systems, to closed circuit rebreathers and a new Atmospheric Diving System (the Exosuit), the 2014 project seeks to maximize the scientific return from our month in the field. Even more importantly, the technology selected for the project increase the safety margins for our operations team.

Video of REMUS 100 Autonomous Underwater Vehicle, deployed on our previous archaeological projects in the Aegean Sea.

During the 2014 season, we will use an Iver AUV operated by by Dr. Oscar Pizzaro and Dr. Stefan Williams of the Australian Centre for Marine Robotics. The AUV’s stereo cameras will collect overlapping images of the shipwreck site. These data will be processed using an algorithm known as Simultaneous Localization and Mapping (SLAM), to produce a three-dimensional pixel-resolution map of the wreck.

For the 2012 project, our team’s goals were to re-locate the Antikythera Shipwreck and to document any other archaeological features around the entire island. Since the underwater slope near shore is too steep and rocky for effective sonar searches, we elected to survey the littoral visually. Closed circuit rebreathers gave us longer and safer bottom times than conventional SCUBA, and Diver Propulsion Vehicles increased our range immensely compared to finning.

The result: a total circumnavigation of the island (34 km) in 8 operational days. Rebreathers and DPVs are now part of our team’s standard kit, and will be used during the 2014 season.

To add another dimension to the AUV map, in 2014 our rebreather-equipped divers will conduct a survey with underwater metal detectors. We will have more bottom time than any previous human visitors to the site, because we dive with mixed gas closed circuit rebreathers. Each diver will have more than 30 minutes of bottom time per day, and will enjoy greater mental acuity and a larger safety margin than that of previous divers at Antikythera.

During the 2013 project, we deployed a combination side scan/multibeam sonar (pictured above), designed and operated by engineers from Edgetech. With this Edgetech 4600 sonar, we mapped the entire coastline of Antikythera out to a depth of 150 meters. The side scan data showed us tantalizing targets just 100 m offshore from the Antikythera Shipwreck.

The data from this integrated sonar system are the basis for the first acoustic maps ever produced of the shipwreck and surrounding sea floor. With these maps and our direct observations by diving, our team has a better understanding of the wreck site and its layout.

Τιμή μου που αγγίζω το ναυάγιο
ΜΑΡΓΑΡΙΤΑ ΠΟΥΡΝΑΡΑ
•
Ισως υπάρχει και δεύτερο ναυάγιο κοντά σε εκείνο με τον περίφημο μηχανισμό των Αντικυθήρων, λέει στην «Κ» ο Μπρένταν Φόλεϊ, επικεφαλής ερευνών στο επίμαχο σημείο. «Οι ειδικοί απ’ όλο τον κόσμο περιμένουν τα αποτελέσματα διότι είστε στο επίκεντρο του διεθνούς ενδιαφέροντος».
ΕΤΙΚΕΤΕΣ:
«Ξέρετε, αισθάνομαι τέτοιο ενθουσιασμό, που συχνά πετάγομαι μέσα στον ύπνο μου και σκέφτομαι το ναυάγιο των Αντικυθήρων. Τι μπορεί να κρύβεται στον θαλάσσιο πυθμένα... Και κάτι ακόμα: αν σε ένα μόνο βυθισμένο πλοίο που καταφέραμε να εντοπίσουμε στον βυθό υπήρχαν τέτοια θαυμαστά ευρήματα, φανταστείτε στα εκατοντάδες χιλιάδες αρχαία κουφάρια που είναι στα νερά της Μεσογείου τι θα μπορούσαμε να βρούμε! Και πόσο θα άλλαζαν οι ανακαλύψεις αυτές τη γνώση μας για τον αρχαίο κόσμο και κυρίως για τον ελληνικό πολιτισμό».

Ο Μπρένταν Φόλεϊ είναι ο επικεφαλής, από την πλευρά των Αμερικανών, των νέων υποθαλάσσιων ερευνών που θα γίνουν στο μικρό νησί ανάμεσα στα Κύθηρα και τις ακτές της Κρήτης, το οποίο έγινε γνωστό ώς τα πέρατα του κόσμου χάρις στον περίφημο μηχανισμό. Με εντυπωσιακή σωματοδομή και ωραία χαρακτηριστικά προσώπου, θα μπορούσε να είχε γίνει ηθοποιός αν δεν είχε τόσο μεγάλη αγάπη στην αρχαιολογία, τις καταδύσεις και την τεχνολογία. Προικισμένος με βαθιές γνώσεις και στους τρεις τομείς, ο επιστήμονας του Ωκεανογραφικού Ινστιτούτου Woods Hole της Μασαχουσέτης βρέθηκε για πολλοστή φορά στη χώρα μας, για τη λήξη της λαμπρής έκθεσης για το ναυάγιο και τον μηχανισμό στο Εθνικό Αρχαιολογικό Μουσείο (ΕΑΜ), πριν από μερικές ημέρες. Και μίλησε στην «Κ» για την επικείμενη επιχείρηση, που θα ξεκινήσει στις 15 Σεπτεμβρίου και θα ολοκληρωθεί στις 15 Οκτωβρίου στον τόπο όπου βρέθηκε το ρωμαϊκό σκαρί.

Και δεύτερο πλοίο στον βυθό!

Ο Φόλεϊ είναι μέλος μιας ολόκληρης ομάδας από διαφορετικές εθνικότητες και επιστημονικές ειδικότητες, με διεθνή και ελληνική χρηματοδότηση, που οργανώνει τις καινούργιες έρευνες. Ανάμεσά τους, Ελληνες επιστήμονες της δραστήριας Εφορείας Εναλίων Αρχαιοτήτων με επικεφαλής την Αγγελική Σίμωση, Ελβετοί μηχανικοί και ωρολογοποιοί (η Hublot είναι μέγας χορηγός και έχει κατασκευάσει το αντίγραφο του μηχανισμού που είδαμε στο ΕΑΜ), Αμερικανοί ειδικοί που συνεργάστηκαν στενά. Εχει προηγηθεί μεγάλη προετοιμασία κατά τα δύο τελευταία έτη, έτσι ώστε να γνωρίζουν επακριβώς τις προκλήσεις που καλούνται να αντιμετωπίσουν. Η μεγαλύτερη από αυτές; «Οτι θα μπορέσουμε όχι μόνο να εστιάσουμε στα ευρήματα στην επιφάνεια του βυθού, όπως έκαναν οι σφουγγαράδες το 1900 και ο Ζακ Κουστό το 1976, αλλά να κάνουμε ανασκαφή στον πυθμένα. Και αυτό, διότι το πλοίο ήταν εμπορικό, οπότε εικάζουμε βάσιμα ότι μπορεί να υπάρχουν και άλλα αντικείμενα από το πολύτιμο φορτίο του, τα οποία θα είναι πιθανότατα καλά διατηρημένα. Μπορεί να βρούμε και άλλα τμήματα του μηχανισμού ή και άλλους μηχανισμούς. Επίσης, είναι βέβαιη η ύπαρξη και ενός δεύτερου ναυαγίου αρκετά κοντά σε αυτό όπου βρέθηκαν τα γλυπτά, οι αμφορείς και ο μηχανισμός. Είναι 250 μέτρα μακρύτερα και είχε τον ίδιο τύπο κεραμικής. Το ανακαλύψαμε πριν από δύο χρόνια. Προφανώς έκανε το ίδιο δρομολόγιο ή μπορεί να συνταξίδευε με το πλοίο του μηχανισμού», λέει ο Αμερικανός, χωρίς να κρύβει την ανυπομονησία του να καταδυθεί στα νερά του Αιγαίου.

H στολή Exosuit

Και πώς να μην αισθάνεται ανυπόμονος όταν έχει στη διάθεσή του την τελευταία λέξη της τεχνολογίας. Πρόκειται για την καταδυτική στολή Exosuit που κάλλιστα θα μπορούσε να φιγουράρει σε αποστολή στο Διάστημα. Δίνει στον χρήστη της τη δυνατότητα να καταδυθεί σε βάθος ακόμα και 300 μέτρων για 3 - 4 ώρες! Η πρώτη φορά που θα δοκιμαστεί σε πραγματικές συνθήκες είναι σε λίγο καιρό ανοικτά του Ρόουντ Αϊλαντ, όπου βιολόγοι θα καταδυθούν σε μεγάλα βάθη για να μελετήσουν το νευρικό σύστημα ζωντανών μικροοργανισμών και μαλακίων, συμβάλλοντας στην έρευνα κατά του καρκίνου. Και ύστερα, η μοναδική αυτή στολή θα ταξιδέψει ώς τα Αντικύθηρα για να τη φορέσει ο Φόλεϊ και άλλοι δύτες αρχαιολόγοι της ΕΕΑ. Αξίζει να σημειωθεί ότι οι σφουγγαράδες εργάζονταν στα 30 μέτρα βάθος, έφταναν μετά βίας στα 75 με κανονικό αέρα, άρα έμεναν στον βυθό για ελάχιστα λεπτά. Το ναυάγιο και τα αντικείμενα είναι όμως διασκορπισμένα σε διάφορα σημεία, από τα 30 ώς και τα 150 μέτρα.

«Συνεργάζομαι με την Εφορεία Εναλίων Αρχαιοτήτων από το 2001, όταν ήμουν ακόμα υποψήφιος διδάκτορας στο ΜΙΤ», λέει ο Φόλεϊ. «Συμμετείχα στην έρευνα για το ναυάγιο σε μια φάση κατά την οποία άρχισε να υπεισέρχεται ο καταλυτικός παράγοντας των νέων επιτευγμάτων της τεχνολογίας. Και πρέπει να σας πω με υπερηφάνεια ότι η Ελλάδα είναι ο τόπος όπου γίνεται η πρώτη δοκιμή τους σε παγκόσμιο επίπεδο. Εδώ είναι το μεγαλύτερο πεδίο ερευνών της ενάλιας αρχαιολογίας και οι ειδικοί από όλον τον κόσμο περιμένουν τα αποτελέσματα διότι είσαστε στο επίκεντρο του διεθνούς ενδιαφέροντος. Αγαπώ πολύ την Ελλάδα και, μαζί με τη Σουηδία που είναι ο τόπος διαμονής μου, καθώς η σύζυγός μου είναι Σουηδέζα, τη θεωρώ δεύτερη πατρίδα μου. Και ως μη Ελληνας θεωρώ τεράστια τιμή που μπορώ να δω και να αγγίξω το πιο σημαντικό ναυάγιο της αρχαιότητας. Τόσα χρόνια κουράστηκα να διαβάζω στον ξένο Τύπο αρνητικά πράγματα για τη χώρα, ενώ ήταν σαφές ότι γίνονταν και σπουδαία επιτεύγματα, όπως λ.χ. η έρευνα στο ναυάγιο. Πιστεύω ότι η αποστολή θα τονώσει το ηθικό των Ελλήνων και ταυτόχρονα θα δημιουργήσει εξαιρετικά θετικό απόηχο στο εξωτερικό. Χαίρομαι αφάνταστα γι’ αυτό...».
Ο επίσημος ιστότοπος της έρευνας.